بر پایه ی مقاله ی تازه ای که در نشریه ی ساینس منتشر شده، زیباترین شهابسنگ های یافته شده روی زمین شاید طی برخی از خشونت بارترین برخوردهای درون منظومه ی خورشیدی آفریده شده باشند.
برشی از شهاب سنگ اسکوئل که الیوین‌های سبز شیشه ای را در دل یک ساختار آهن-نیکل نمایان می کند. پژوهشگران از دل نمونه های الیوین های درون شهاب سنگ اسکوئل و یک شهاب سنگ دیگر، نشانه های مغناطیسی را بیرون کشیدند تا از سرشت و طبیعت جرم مادری این دو آگاهی یابند. منبع عکس – اندازه های دیگر: ۱۰۲۴ در ۷۵۴ – ۱۲۸۰ در ۹۴۲
در این پژوهش پالازیت ها مورد بررسی قرار گرفتند – شهابسنگ های آهن-نیکل که بلورهای بزرگ سبزرنگی در آن ها به دام افتاده و نمایی همانند شیشه های رنگی به آن ها داده است. نتیجه ی پژوهش این بود که این شهابسنگ های کمیاب در روزهای آغازین تاریخ منظومه ی خورشیدی ساخته شده اند؛ هنگامی که یک [یا دو] سیارک با کوباندن خود به یک سیاره ی کوچک (پیش-سیاره، جرمی بزرگ تر از سیارک و کوچک تر از سیاره)، محو و نابود شدند.
شهابسنگ های آهن-نیکل برای شروع چیزهای ویژه ای هستند. این شهابسنگ ها که از فلز ناب ساخته شده اند، حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش پدید آمدند، زمانی که سیاره ها و سیارک ها داشتند گرد و خاک و فلزی که درون قرص خُرده ریزهای پیرامون خورشید نونهال بود را می رُفتند (جاروب می کردند).
این فرایندی خشن بود – دو تکه سنگ را نمی توان تنها با یک برخورد کوچک به هم چسباند – و همچنان که هر یک از سیاره ها و سیارک های جوان بزرگ و بزرگ تر می شدند، در اثر گرمای ناشی از برخوردهای زیاد هم ذوب شدند. سنگین ترین عناصر این اجرام گداخته و مذاب به پایین، رو به هسته ی آن ها ته نشین شد و یک هسته ی فلزی را تشکیل داد. سپس، برخوردهای سهمگین میان این اجرام روی داد و آن ها را از هم پاره کرد و هسته های آهن-نیکلشان چندین تکه شد، تکه هایی که شماری از آن ها سرانجام بر روی زمین فرود آمد و به دست ما رسید.
پالازیت ها یک گونه شهابسنگ آهن-نیکل کمیابند؛ فلز درون هسته ی جرم آغازین که با بلورهای بزرگ الیوین معدنی سبز و شفاف در هم آمیخته. از آنجایی که الیوین (زبرجد) کانی عمده ی موجود در گوشته ی زمین – لایه ی میان هسته و پوسته – است، دانشمندان سیاره شناس تا چند دهه بر این گمان بودند که پالازیت ها مربوط به لایه ی مرزی میان هسته و گوشته ی یک سیارک هستند.
اکنون یک گروه به رهبری جان تاردونو (از دانشگاه روچستر) دریافته که بلورهای الیوین موجود در دو شهابسنگ پالازیت آهنربایی هستند، یعنی ذرات فلزی درونشان در اثر وجود یک میدان مغناطیسی نیرومند، با یکدیگر همراستا شده اند (ذرات فلزی درون الیوین ها بهتر از فلز پیرامون الیوین ها توانسته مغناطیدگیش حفظ کند).
میدان مغناطیسی‌ای که یکی از این دو در آن جای داشته همسان با میدان مغناطیسی روی سطح زمین بوده، ولی میدان مغناطیسی شهابسنگ دوم بزرگ تر بوده. گرچه میدانی که هر دو را در بر گرفته بوده ضعیف تر از میدان برآورد شده در مرز هسته و گوشته ی سیاره ی خودمانست ولی شدت آن ها نشانگر یک میدان مغناطیسیِ تولید شده در درون است.
الیوین تنها در دماهای پایین می تواند مغناطیده شود، و دمای مرز هسته-گوشته ی یک سیارک هم می تواند از ۹۰۰ درجه ی سانتیگراد فراتر برود که خوب، برای این منظور بسیار داغ است. تاردونو و همکارانش به این نتیجه رسیدند که الیوین درون پالازیت می بایست بسیار دورتر از مرز هسته-گوشته شکل گرفته باشد، در ۶۰% بالایی گوشته یا بالاتر.
تاردونو به SPACE.com گفت: «این که چگونه مخلوطی از فلز و این بلورهای گوهرین پدیدآمده، یک راز دیرپا بوده است. زیرا چگالی این مواد با هم تفاوت دارد و طبیعتن باید در دو بخش جدا گرد آیند. این نشان می دهد که این دو گونه مواد در آغاز در جرم هایی گوناگون ساخته شده بوده اند»
اگر این درست باشد، معنایش اینست که جرمی که پالازیت ها را پدید آورد به هنگام برخورد به پیش-سیاره، تنها به چند تکه بخش نشد: در اثر برخورد به کلی نابود شد. نیروی برخورد آن چنان شدید بود که فلز مذاب درون هسته ی این جرم به درون گوشته ی آن پیش-سیاره تزریق شد، و این چنین بود که بلورهای الیوین در ماده ای آهنی – نیکلی فرو رفته و معلق شدند.
این یافته های تازه از پالازیت ها، همچنین ما را به دیدگاهی نوین از مغناطیس سیاره ای راهنمایی می کند. میدان مغناطیسی که بلورهای الیوین را به هنگام شکل گیریشان در بر گرفته بود، احتمالن در اثر پدیده ی همرفت فلز مایع درون هسته ی آن پیش-سیاره ی آغازین تولید شده بوده. به هنگام برخورد و شکل گیری پالازیت ها، دینام مرکزی آن پیش سیاره ها هنوز فعال بوده و میدان مغناطیسی تولید می کرده است. گروه تاردونو برآورد کردند که جرم پدید آورنده ی پالازیت ها، احتمالن تنها ۴۰۰ کیلومتر پهنا داشته – یک هشتم بزرگی ماه. اگر اینگونه باشد، این جرم کوچک ترین جرم سیاره ای شناخته شده ایست که میدان مغناطیسی خودش را تولید کرده بوده است.
میدان های مغناطیسی برای گسترش و پیشرفت محیط های سیاره ای حیاتی هستند. هر چهار سیاره ی سنگی منظومه ی خورشیدی (تیر، ناهید، زمین، و بهرام) روزگاری میدان‌های مغناطیسی نیرومند داشته اند، گرچه ناهید و بهرام در زمانی از تاریخشان دیگر آن را از دست دادند. پژوهشگران اکنون بر این باورند که از بین رفتنِ زودهنگام میدان مغناطیسی بهرام باعث تغییرات آب و هوایی فاجعه باری شد که این سیاره را به دنیای سرد و خشک کنونی تبدیل ساخت. این یافته ی تازه می تواند بر تعبیر و تفسیر زمین شناسان از کانی های موجود بر روی سیارک های بزرگ در آینده، و نیز شناخت ما از شکل اجرام آغازین منظومه ی خورشیدی تاثیر بگذارد.
http://www.1star7sky.com
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.