بررسى مشخصات فيزيکى و شميايى لاجورد

لاژورد پارسى که معرب آن لاجورد يا لازورد است .سنگى است که از دير باز براى رنگ آبى چشمگير و بى نظير ى که دارد ،مقدس شمرده شده و موردتوجه بشرقرار گرفته است . اين سنگ اکنون جزو سنگ هاى نيمه قيمتى محسوب مى شود . در واقع ،سنگى صخره اى است که از چند ماده معدنى ترکيبى درست شده است . مهمترين بخش آن ،لازوريت (Lazurite) به ميزان 40-25% است که شامل سديم ،آلومينيم ،سيليس ،اکسيژن ،سولفور و کلر مى باشد .فرمول آن :[2-1(s,so4,cl)6(Al sio4)]8(Na,Ca)

علاوه بر لازوريت ،شامل کلسيت (Caclite) به شکل رگه هاى سفيد رنگ ،سوداليت (Sodalite ) و پيريت (SeS2,pyrite سولفور آهن )، به رنگ طلايى و به شکل ذرات طلايى و غيره مى باشد .هر چقدر رگه هاى سفيد آن ؛ يعنى کلسيت ،کمتر و هر چقدر دانه هاى طلايى (پيريت ) بيشتر و پراکنده تر باشد ،لاژورد با ارزش تر محسوب مى شود .وجود دانه هاى طلايى پيريت ،يکى از راه هاى تشخيص لاژورد اصل است .

اين سنگ به خوبى صيقل مى پذيرد و جزو سنگ ها ى دگرگونى محسوب مى شود .لازم به تذکر است که اين سنگ ممکن است با آزوريت (Azurite ) که يک سنگ آبى کربنات مس(آبدار ) است آشتباه شود .

به دليل همين صيقل پذيرى و همچنين رنگ زيباى آبى آن ،از دير باز در ساخت انواع ظروف ،مهره هاى تزيينى ،به عنوان جواهر ،لوحه ها ،طلسم ها و همچنين تزئينات ساختمان و تابوت به کار مى رفته است . از خرده ها و پودر آن براى تهيه لعاب نيز استفاده مى شده است .مهمترين ،مشهورترين و بهترين معدن لاژورد ،معدن سر سنگ بدخشان ( در ارتفاع 2700-2600 متر ) واقع در دره کوه کوکچا(Cokcha) است که اکنون جزو افغانستان مى باشد ؛ولى هميشه جزو ايران بوده است (لازم به تذکر است که منطقه بدخشان در سال 1859 توسط انگليسى ها و روسيه تزارى براى هميشه از ايران جدا شد و جزو افغانستان گرديد ).

معدن سر سنگ ،تنها معدن جهان است که حداقل از 6500 سال پيش تا به حال ،بدون وقفه مورد بهره بردارى قرار داشته است .شايد فقط معدن فيروزه نيشابور بتواند در اين زمينه با آن رقابت کند .معادن ديگرى که جديدا” کشف شده اند يکى در کناردرياچه بايکال در سيبرى و همچنين اوکال (ocalle) در شيلى است . از نظر مرغوبيبت ،باز هم بدخشان برترين است .

اگر قطعه اى از لاژورد را بر آتش نهند ،لاژورد واقعى رنگ شعله را آبى مى کند و اين علاوه بر وجود پيريت يکى از راهاى تشخيص لاژورد اصل است (کانى شناسى در ايران قديم ) لاژوردى که جهت رنگ کردن ملحفه ها و زدودن زردى آنها به کار مى رود نيز از سنگ لاژورد به دست مى آيد و آن گوه اى از لاژورد معدنى در نزديک کاشان و قم است که پس از تخريب و تجزيه ،سختى اوليه خود را از دست داده ،نرم و شبيه خاک هاى رستى مى شود .رنگ آن آبى مايل به سياه است و در بازار به نام لاژورد به صورت پودر با قالب هاى کوچک عرضه مى گردد(نقل به مضمون ،از فرهنگ معين ).
نویسنده مقاله : -دکتر فرزانه بهار
http://www.gsi.ir/