پیتر جنیسکنز می گوید: «این کار به سرعت انجام شد» وی که یک پژوهشگر شهاب سنگ است، در ۲۲ آوریل، پس از فروپاشی شهاب سنگ ساترزمیل به ناگاه خود را در حال سرپرستی لشکری کوچک از داوطلبان یافت. [در این باره خوانده بودید: * شهاب سنگ ساترزمیل]
هنگامی که وی به جستجوی تکه های شهاب سنگ رفت، ده ها دانشمندان به یاری او شتافتند. ولی کسانی که کمتر از آن ها گفته شد، آن داوطلبانی بودند که از پشت تلفن گزارش شهاب سنگ ها را دادند یا عکس ها و ویدیوهایی از آتشگوی آن را از راه ایمیل برایش فرستادند.
گروه جنیسکنز بالونی را برای یافتن تکه های به جا مانده به هوا فرستاد. در همان زمان، گروه به یک شانس دست یافت: داده های راداری دوپلری از ایستگاه های هواشناسی محلی، رد شهاب سنگ ها را نشان می داد. دانشمندان با افزودن این داده ها به عکس ها و ویدیوهایی که داوطلبان فرستاده بودند توانستند تاریخچه ی آغازین سیارکی که وارد جو شده و آن شهاب را به وجود آورده بود را بازسازی کنند. [عکس هایی از این آتشگوی را ببینید]
به گفته ی جنیسکنز، این مقاله که روز جمعه ۲۱ دسامبر در نشریه ی ساینس منتشر شد، با کمک تلاش های بسیاری تهیه شده که برای یافتن سرچشمه ی شهاب انجام گرفت و باعث شد در زمانی کوتاه، انبوهی از داده ها گرد آید. وی که یک شهاب-اخترشناس در بنیاد جستجوی هوش فرازمینی (SETI) هم هست می افزاید: «همه ی این داده ها بسیار ارزشمندند و این که چگونه فراهم آمدند نیز شگفت آور بود. این برای شخص من بسیار هیجان انگیز بود.»
واشکافی سالیان دور
این را دریافته ایم که شهاب سنگ ساترزمیل از گونه ی کمیابیست: یک کندریت کربن دار که آگاهی هایی درباره ی دوره های آغازین تاریخ منظومه ی خورشیدی در خود دارد. خرده های این شهاب سنگ از یک سنگ آسمانی جدا شده بودند که شاید تا ۳ متر پهنا داشته.
یک سنگ آسمانی تا پیش از آن که وارد جو زمین شود به نام های سیارک و یا شهابگون شناخته می شود. پس از برخوردش به جو زمین، یک گوی آتشین (آتشگوی) پدید می آورد که تا در آسمان است به نام شهاب نامیده می شود و وقتی به سطح زمین برخورد کرد، دیگر نه شهاب است و نه شهابگون و نه سیارک؛ بلکه یک “شهاب سنگ” خوانده می شود.
سیارکی که سپس به کالیفرنیا برخورد کرد، در آغاز درون کمربند سیارک ها میان مشتری و بهرام به گرد خورشید می چرخید. در زمانی که مشتری یک بار به گرد خورشید می چرخید، این سیارک حدود سه دور به گرد خورشید می زد. چنین نسبتی که به آن بازآوایی (رزنانس، تشدید) می گویند، در منظومه ی خورشیدی پدیده ای رایج است: برای نمونه، شماری از ماه های مشتری با یکدیگر بازآوایی دارند.
بازآوایی این سیارک اندکی با نسبتِ دقیقِ ۳ به ۱ فاصله داشت. در یک نقطه، گرانش نیرومند مشتری سیارک را از مدار طبیعیش بیرون راند و آن را به سوی فضای درونی منظومه ی خورشیدی هل داد. همین باعث شد سیارک وارد مدار تازه ای شود که در نزدیک ترین نقطه اش به خورشید، تا مدار سیاره ی تیر هم می آمد.
اینجاست که تاریخچه ی سیارک رو به تیرگی می رود. هوازدگی تکه های شهاب سنگ (منظور از هوازدگی، تاثیر محیط فضا مانند پرتوهای کیهانی و بادهای خورشیدی و … است -م) نشان می داد که آن سنگ آسمانی هنگام برخورد به زمین تنها ۵۰ هزار تا ۹۰ هزار سال سن داشته، یعنی تنها ۵۰ تا ۹۰ هزار سال از جدا شدنش از سیارک مادر می گذشته.
این زمان در تاریخِ حدودن ۵ میلیارد ساله ی منظومه ی خورشیدی، برابر با یک چشم بر هم زدن است. این از خوش شانسی گروه جنیسکنز بود که تکه های شهاب سنگ را یافتند چرا که کندریت های کربن دار شکننده اند و در همان بازه ی زمانی شروع به فروپاشی می کنند. گروه به این گمان افتاد که این شهابی که به زمین خورد، شاید تکه ای از یک سیارک بزرگ تر بوده.
ترکیدن درون جو
برشی از یک تکه شهاب سنگ ساترزمیل. حرکت
شهاب درون جو باعث جدا شدن لایه ی بیرونی سنگ
شده و پوششی برایش ساخته که به آن پوسته ی گدازش
می گویند ولی مواد پیچیده تری را می شد درون آن دید.
تصویر بزرگ تر
سر جمع، ۷۷ تکه از شهاب سنگ در ساترزمیل پیدا شد. جرم همه ی آن ها روی هم کمتر از ۰.۹ کیلوگرم می شد. ولی جرم خود شهاب به هنگام برخوردش به جو زمین، نزدیک به ۴۰ هزار کیلوگرم بود. جنیسکنز می‌گوید: «مقدار بسیار زیادی از موادش از بین رفته بود.»
سرعت شهاب به ۲۸.۶ کیلومتر بر ثانیه می رسید که از سرعت همه ی شهاب سنگ هایی که تاکنون بر زمین افتاده اند بیشتر بود. اوج درخشش آن در بلندای ۵۶ کیلومتری سطح زمین بود و ترکیدگی و فروپاشی آن هم در فاصله ی حدودن ۴۸ کیلومتری سطح زمین خ داد.
هوا بر روی بخش بیرونی تکه های شهاب سنگ اثر بسیاری گذاشته و تا به آزمایشگاه جنیسکنز برسند، آسیب های سنگینی به آن ها وارد کرده بود. البته درون آن ها بهتر نگه داشته شده بود.
تا اکنون تنها شمار کمی از تکه ها بررسی شده اند، ولی نتایج آغازین نشان می دهد که این کندریت های کربن دار بسیار پیچیده‌اند. این شهاب سنگ یک برِش (breccia) است، یعنی آمیزه ای از موادی با گونه های مختلف. پژوهشگران با آزمایش آن به وسیله ی پرتو X توانستند چندین جزء گوناگون را در آن یافته و از آن جدا کندد.
دانشمندان همچنین تغییراتی را در ساختار تکه هایی دیدند که پیش و پس از یک بارش شدید که دو روز پس از دیده شدن آتشگوی رخ داد یافته شده بودند. برای نمونه، کانی اولدامیت (oldhamite) از تکه هایی به دست آمد که در معرض آب قرار گرفته بودند. به گفته ی جنیسکنز: «این شهاب، جسمی متنوع و گونه گون است، حتی در تکه های کوچکش.»
ولی این که دقیقن چقدر متنوع است، در پژوهش های آینده روشن می شود. هنوز هم یک کشو پر از شهاب سنگ هاییست که از زمان تحویل به آزمایشگاه تاکنون تقریبن دست نخورده اند. از همین رو به باور جنیسکنز، پژوهش این رویداد شهاب سنگی برای گروه وی سال ها زمان خواهد برد.
http://www.1star7sky.com
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.