فيروزه يک فسفات آلومينيوم با سختي حدود ۶ مي باشد. با اين حال به طور قابل ملاحظه اي از کوارتز نرمتر است اين کاني به طور طبيعي در طيف وسيعي از رنگها٬ از آبي آسماني روشن تا سبز خاکستري يافت مي شود.
فيروزه در مکانهايي بوجود مي آيد که ميزان مس موجود در منطقه به ميزان بالايي باشد بر اثر تاثير محلولهاي سطحي مس دار بر روي سنگ هاي غني از Al۲O۳ و غني از فسفر ( فسفر بصورت آپاتيت در درون سنگ هاي آذرين وجود دارد ) . فيروزه بوجوي مي آيد گاهي نيز بر اثر تاثير محلولهاي سطحي مس دار٬ بر روي فسيلهاي استخواني جانوران فيروزه به وجود مي آيد.
فيروزه با رنگ آبي خوشرنگ بهترين کيفيت راداراست وبسيار کمياب ميباشد ودر حاليکه رنگ سبز يا آبي کمرنگ که از ارزش کمي برخوردار مي باشد فراواني بيشتري دارد. رنگ آبي فيروزه به خاطر وجود عنصر مس و رنگ سبز از عناصر آهن (Fe) يا کرم Cr) ( بوجود مي آيد ، آنچه در اغلب فيروزه ها عموميت دارد وجود رگه يا رگچه هايي سياه يا قهوه اي رنگ برجسته است که مربوط به سنگ مادر تشکيل دهند فيروزه مي باشد .
اين رگه ها گاه در طرحهاي منظم و غير منظم شکل مي گيرند که در چنين حالتي به آن شبکه عنکبوتي (Spider web) و در اصطلاح بازار ايران به آن فيروزه شجري مي گويند. اگر اين طرح منظم و زيبا باشد باعث افزايش ارزش فيروزه خواهد شد در حاليکه اگر اين شبکه نامنظم و به صورت نقطه و لکه اي باشد از ارزش فيروزه خواهد کاست .
کريستالهاي موجود در فيروزه اکثرا” بصورت ميکروکريستالين بوده و تقريبا” با چشم غير مسلح قابل مشاهده نيستند . فيروزه اکثرا” به صورت لايه يا رگچه و يا نودول ( شکل غده اي ) و نوگت (تکه اي ) در سنگ هاي تيپ آندزيتي يافت مي شود کشورهاي امريکا ، مکزيک ، فلسطين اشغالي ، افغانستان ، چين داراي منابع معدني فيروزه مي باشند. اما آنچه قابل توجه و مهم است اين است که زيباترين و با کيفيت ترين نوع فيروزه با رنگ آبي آسماني بي نظير در شمال شرق ايران در نزديکي شهرستان نيشابور يافت مي شود.
فيروزه به ندرت به صورت تراش دار مي باشد اکثرا” بصورت برش کبوچان (Cabuchan) (شکل۱ )است همچنين برش بيد يا دانه تسبيحي (Bead) (شکل ۲) و برش فانتزي (Fancy) (شکل ۳ ) نيز کاني فيروزه برش داده مي شود.
● راههاي افزايش عمر فيروزه
فيروزه ها جواهرات نسبتا” نرمي هستند و همچنين کاملا” حساس مي باشند بدين معني که رنگ فيروزه مي تواند در طي استفاده از آن کم رنگ شود. به همين دليل امروزه حتي براي فيروزه هايي با کيفيت عالي يک مرحله به سازيtreatment) )شامل واکس زدن در نظر گرفته مي شود عمل واکس زدن به فيروزه باعث مي شود تا ضمن افزايش سختي و در نتيجه آن افزايش دوام کاني ، از محو شدن رنگ فيروزه به مرور زمان نيز جلوگيري شود. واکس فيروزه يک نوع رزين مصنوعي است که در طي روشي خاص با فرو بردن فيروزه داخل رزين مورد نظر صورت مي گيرد. تقريبا” امروزه اکثر فيروزه ها با اين روش به سازي مي شوند و اين عمل حتي باعث افزايش قيمت و ارزش فيروزه مي شود.
● نکات قابل توجه در مورد فيروزه
در خريد ونگهداري فيروزه هميشه نکات فوق را مد نظر داشته باشيد فيروزه با رنگ آبي آسماني روشن و شفاف که در بازار ايران به نام فيروزه عجمي معروف است بهترين نوع فيروزه مي باشد که بصورت عددي خريد و فروش مي شود وميتواندبسته به رنگ ٬اندازه و کيفيتي که داراست قيمتي بين ۵۰۰۰ ريال تا ميليونها تومان داشته باشد. افزايش رنگ سبز ٬ پريدگي رنگ و وجود ناخالصي عواملي هستند که در اين نوع فيروزه ها باعث کاهش کيفيت فيروزه مي شوند.
اما فيروزه واجد خطوط سنگ مادر و مشبک (Spider web) که در بازار ايران به نام فيروزه شجري معروف است بصورت گرمي خريد و فروش شده و بسته به رنگ خود فيروزه و منظم و زيبا بودن اين شبکه ارزش گذاري بر روي آن صورت مي گيرد که مي تواند قيمتي بسيار ناچيز تا ۱۰ هزار تومان در هر گرم داشته باشد.
در شناخت يک فيروزه در هنگام خريد بايد دقتي خاص مبذول داشت زيرا گاهي اوقات سنگ هاي فيروزه قبل از مرحله واکس خوردن رنگ مي شوند يا اينکه برخي فيروزه ها ترميم شده هستند بدين صورت که فيروزه هاي در اندازه کوچک و غير قابل استفاده را پودر مي نمايند و سپس فشرده کرده و با قالبهاي مخصوص قطعات جديد در طرحهاي معمول کبوچان( cabchan) و دانه تسبيحي (Bead) ساخته مي شوند. بنابراين سعي کنيد از يک گوهر فروش قابل اطمينان سنگ فيروزه خود را تهيه کنيد تا در خريد خود دچار مشکل نشويد .
فيروزه بايستي از تماس با مواد آرايشي محافظت شود گرما واسيديته بيش از حد پوست و نور مستقيم دائمي خورشيد نير باعث تاثيرات نامطلوب در اين گوهر مي شود و بنابراين اين باور که قرار دادن فيروزه در آفتاب باعث بهبود رنگ و افزايش قيمت آن خواهد شد باور نادرستي است . براي تميز کردن فيروزه بهتر است هر چند يک بار تنها از يک پارچه نرم و تميزکمي مرطوب استفاده کنيد و از به کار بردن مواد شوينده و صابونها معطر کاملا” پرهيز کنيد.
● معدن فيروزه نيشابور
تنها معدن فيروزه ايران با ذخيره ۹ هزار تن و ظرفيت توليد سالانه ۱۹ تن در ۵۵ کيلومتري شما لغربي نيشابور قرار دارد به طور تقريبي از هر تن سنگ فيروزه خام اين معدن ۸ تا ۱۰ کيلوگرم فيروزه حاصل مي گردد که به منظور گوهر(gem) براي زيور آلات٬ تزيينات و مصارف ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد . معدن فيروزه نيشابور نه تنها مهمترين معدن فيروزه کشور است بلکه در سطح جهاني نيز بدليل کيفيت عالي آن بخصوص انواع عجمي و شجري ممتاز و از معروفيت خاصي بر خورداراست . نمونه هاي به نمايش گذاشته ايي از سنگ طبيعي فيروزه اين معدن در موزه هاي زمين شناسي و معدني دنيا مانند موزه زمين شناسي لندن وايران مانند موزه سازمان زمين شناسي تهران ومشهد خود گواه بر ارزشمندي اين سنگ قيمتي است.متاسفانه امروزه اين گوهربوسيله واسطه هاي عرب٬ ترک وماليزيايي باقيمت نازل از بازار ايران خريداري شده و پس ازدرآمدن بصورت زيور آلات با قيمتهاي گزاف به کشورهاي اروپايي وامريکا صادر ميشود .
و در نهايت به خاطر داشته باشيد که فيروزه با رنگ آبي زيبا و جذابش مي تواند به شما آرامش و شادي ببخشد . فيروزه رنگهاي آبي آسمان و سبزي زندگي را در خود جمع کرده است و شما با داشتن اين گوهر بي نظير تکه اي از آسمان را در دستان خود خواهيد داشت .
منابع :
———————-
aftab.ir
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ـ مدیریت شمال شرق
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.