بیگ بنگ: کمربند سیارکی ناحیه‌ای بین مریخ و مشتری است که بیش از میلیون ها سنگ آسمانی ریز و درشت در آن وجود دارد. مدار بعضی از این سیارک ها اندکی فراتر از مشتری رفته و مدار برخی نیز اندکی به داخل مدار مریخ متمایل شده، محققان با شناسایی دقیق کمربند سیارکی می توانند از خطرات برخورد این سنگ های آسمانی به زمین خبردار شوند.
مدار سیارکهای خطرناک ِ اطراف زمین
به گزارش بیگ بنگ، گرافیگ بالا نشان می دهد که بیش از ۱۴۰۰ سیارک بزرگ در مدار نسبتا خطرناکی نسبت به زمین قرار دارند. ناسا این اجرام را مدام زیر نظر دارد، اگر این اجرام فضایی بیشتر از ۷٫۵ میلیون کیلومتر به زمین نزدیک شوند و قطر آنها بزرگ‌تر از ۱۰۰ متر باشد، ناسا آنها را به عنوان جرم بالقوه خطرناک یا به اختصار PHO طبقه بندی می‌کند، اما به موجب این واقعیت که آنها در نزدیکی زمین عبور می کنند، ارزش تماشا و اندازه گیری دقیق تر را قطعا خواهند داشت. تخمین زده می‌شود بیش از ۳۰ میلیون قطعه سیارک بزرگ‌تر از ۱۰۰ متر و میلیون‌ها سیارک کوچک‌تر از ۱۰۰ متر در فضای منظومه شمسی سرگردان باشند؛ اما جالب اینجاست که اگر همه این سیارکها را کنار هم جمع کنید، فقط ۱ درصد زمین سنگینی خواهند داشت.
از لحاظ پارامترهای مداری می‌توان سیارکها را به سه دسته ی زیر تقسیم کرد: ۱- کمربند سیارکی اصلی (Main Asteroid Belt): بیشتر سیارکها در محدوده‌‌ی شکاف میان سیارات سنگی و گازی (فضای بین دو سیاره‌ی مریخ و مشتری و حدوداً بین ۲ تا ۴ واحد نجومی) قرار گرفته‌اند. ۲- سیارکهای نزدیک به زمین(NEA): این دسته از سیارکها دارای خروج از مرکز زیاد با نیم قطر بزرگ کم‌تر از ۱٫۳ واحد نجومی هستند و سرچشمه‌ی اصلی اکثر آنها کمربند سیارکی است. این دسته سیارکها که اکثراً به علت زد و خورد مابین اجرام کمربند سیارکی و یا اثرات گرانشی سیاره‌ی مشتری به بیرون از کمربند هدایت شده و در این طیف مداری قرار گرفته‌اند خود به سه دسته‌ی آپولوها، آمورها و آتن ها تقسیم‌بندی می‌شوند.۳- تروجان‌ها (Trojan): این گروه سیارکها در قفل گرانشی نقاط L4 و L5 لاگرانژ سیاره‌ی مشتری، جایی در حدود ۶۰ درجه جلوتر (L4) و ۶۰ عقب‌تر (L5) از سیاره، به دام افتاده‌اند. سیارکهای موجود در نقطه‌ی L4، سیارکهای Greek (یونان) نامیده می‌شوند و سیارکهای موجود در نقطه‌ی L5 را سیارکهای تِروی (Troy) یا تروجان گویند که این اسامی از افسانه‌‌ها و اساطیر یونان باستان در جنگ بین یونان و تِروی الگوبرداری شدهاند.
تصویری از مدار سیارکی و دسته بندی سیارکها
اولین سیارک کشف شده در سال ۱۸۰۱ میلادی، سرس نام داشت و متعاقب آن پالاس در سال ۱۸۰۲ ، جونو در سال ۱۸۰۴ و بالاخره وستا در سال ۱۸۰۷ کشف شدند. قطر این چهار سیارک به ترتیب ۵۲۵، ۹۴۰ ، ۲۴۸ و بالاخره ۵۳۰ کیلومتر است، البته همانطور که می دانید سرس هم اکنون در گروه سیاره های کوتوله دسته بندی شده است.
سیارک ها در اثر تکه تکه شدن سیاره ها پدید نیامده اند، بلکه اجسامی به جای مانده از فرایند تشکیل سیاره ها هستند. کشش گرانشی سیاره ی مشتری مانع به هم چسبیدن این خرده سیارک ها و تشکیل یک جسم واحد شد. سیارک ها براساس مواد ترکیبی آنها به انواع گوناگون تقسیم می شوند. در بعضی از آنها آهن زیادی وجود دارد، در حالی که برخی دیگر بیشتر سنگی و کربنی هستند. با وجود اینکه سیارک ها در مداری پایدار به دور خورشید می چرخند، ولی همان طور که دهانه های سطحی آنها نشان می دهد، بین خود سیارک ها نیز برخورد و تصادم پیش می آید. گاهی قطعاتی از این سیارک ها در اثر گرانش خورشید، از کمربند سیارکی به سمت سیاره های داخلی منظومه شمسی فرو می افتند. این اجرام را بر روی زمین، « شهاب سنگ » می نامیم.
دانشمندان معتقدند سیارک ها حاوی کربن، آمینو‌اسید و مواد معدنی هستند، که نه تنها اطلاعات ارزشمندی درباره مراحل اولیه شکل‌گیری سامانه خورشیدی در اختیار ما قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به درک چگونگی شکل‌گیری حیات در زمین نیز کمک کند، به همین منظور برای شناخت آنها به کاوش می پردازند. نخستین تصاویر سیارکها به اوایل دهه‌‌‌ی ۱۹۹۰ باز می‌‌‌گردد. در سال ۱۹۹۱، فضاپیمای گالیله از کنار سیارک گاسپرا عبور کرد. این فضاپیما، در مسیر طولانی خود تا مشتری، در سال ۱۹۹۳ از کنار سیارک ایدا نیز گذشت و تصاویری از آن به زمین مخابره کرد.
تصویر سمت راست، سیارک اروس است که فضاپیمای نییر از فاصله ۲۰۰ کیلومتری تصویر آن را گرفته است. حفره بالایی در حدود ۵ کیلومتر قطر دارد. این فضاپیما حدود یک سال دور اروس چرخید و در سال ۲۰۰۱ بر روی آن فرود آمد.تصویر سمت چپ، سیارک گاسپرا هست که توسط فضاپیمای گالیله گرفته شده است. قطر کوچکترین حفره آن ۳۰۰ متر است.
تصویر سمت راست، سیارک اروس است که فضاپیمای نییر از فاصله ۲۰۰ کیلومتری تصویر آن را گرفته است. حفره بالایی در حدود ۵ کیلومتر قطر دارد. این فضاپیما حدود یک سال دور اروس چرخید و در سال ۲۰۰۱ بر روی آن فرود آمد.تصویر سمت چپ، سیارک گاسپرا هست که توسط فضاپیمای گالیله گرفته شده است. قطر کوچکترین حفره آن ۳۰۰ متر است.
در سال ۲۰۰۱، فضاپیمای نییِر (NEAR) پس از یک سال گردش به دور سیارک اِروس روی آن فرود آمد. فضاپیماهای دیگری نیز با عبور از کنار سیارک ها و تصویر برداری از این اجرام نشان دادند که این اجرام نامنظم و پر از دهانه هستند که سطح آنها را سنگ‌‌‌پوشه و صخره‌‌‌های خرد شده فرا گرفته است. برخی از سیارکها نیز ممکن است زمانی دو جسم جدا بوده‌‌‌اند که سپس با هم ادغام شدهاند. در یکی از مهم ترین تلاش ها دانشمندان ژاپنی فضاپیمای هایابوسا ۱ را در سال ۲۰۰۳ به سمت سیارک اتوکاوا ارسال کردند و متاسفانه نتوانستند سطح نشین را روی سیارک فرود بیاورند اما با نزدیک کردن خود فضاپیما و شلیک به سیارک توانستند نمونه هایی از این جرم آسمانی را در سال ۲۰۱۰ پس از ۷ سال ماموریت فضایی به زمین بیاورند.
تصویری هنری از فضاپیمای تحقیقاتی هایابوسا-۲
تصویری هنری از فضاپیمای تحقیقاتی هایابوسا-۲
آژانس فضایی ژاپن در تلاشی جدید در اواخر سال ۲۰۱۴ فضاپیمای تحقیقاتی هایابوسا-۲ (Hayabusa2) را برای آنالیز یک سیارک دیگر به فضا پرتاب کرد. این فضاپیما در اواسط سال ۲۰۱۸ به سیارک هدف می رسد، با قرار گرفتن فضاپیما در ارتفاع مناسب، چهار کاوشگر این فضاپیما روی سطح سیارک ۱۹۹۹JU3 خواهند نشست، سپس این فضاپیما با جمع‌آوری نمونه تا سال ۲۰۲۰ به زمین باز می گردد. این اجرام آسمانی چند وقتی هست که ذهن دانشمندان و صنعتگران زمینی را به خود معطوف کرده اند، تا جایی که ناسا اعلام کرده قصد دارد تا سال ۲۰۲۱، سیارکی به دام بیندازد و جهت بررسی های بیشتر به مدار بین ماه و زمین انتقالش دهد تا در سال ۲۰۲۵ فضانوردان بتوانند از آن بازدید و آنالیزش کنند.
نویسنده و گرداوری: سمیر الله وردی / سایت علمی بیگ بنگ
دیدگاه‌ها بسته شدهاند.