یک خرده سیاره (Planetesimal)، جسمی متشکل از سنگ، غبار و دیگر موادی است که ابر اولیه منظومه شمسی ما را تشکیل داده بود. ریشه اصلی این کلمه، مفهوم بی اندازه کوچک دارد؛ یعنی جسمی آنچنان ریز که قابل مشاهده و اندازه گیری نباشد. ابعاد خرده سیاره ها از چندین متر تا چند صد کیلومتر متغیر است. این اجرام، در زمان تشکیل سیارات تشکیل شدند و به نوعی می توان آن ها را سیارات ریز قلمداد کرد؛ هر چند بسیار کوچک تر از این مفهومند.
تصویری خیالی از توده ای از خرده سیارات در حال برخورد، در نخستین گام های تشکیل سیارات. ۳٫۸ میلیارد سال پیش، منظومه شمسی ما قلمرو این اجرام ریز و درشت بود که سنگ بنای تشکیل سیارات، قمر ها و حتی خود ما شدند !
تئوری خرده سیارات، توسط ستاره شناس روسی، ویکتور سافرونوو ارائه شد که نظریه ایست پیرامون چگونگی تشکیل سیارات. بر اساس این نظریه، زمانیکه یک سیستم سیاره ای در حال شکل گیری است، یک دیسک پیش سیاره ای بوجود می آید که شامل مواد تشکیل دهنده ابر اولیه همان منظومه است. این مواد به تدریج بواسطه نیروی دوجانبه گرانشی اشان همدیگر را جذب کرده و توده های کوچکی را تشکیل می دهند. این قطعاتی که چون شیر دلمه بسته در ظرفی بزرگ از شیرند، به آرامی به هم می پیوندد تا یک خرده سیاره تشکیل شود. بسیاری از این قطعات در حین برخورد با یکدیگر متلاشی می شوند، اما درصدی به رشد ادامه می دهند. برخی از این خرده سیارات، به هم پیوستن به یکدیگر، اقمار و سیارات تشکیل می دهند. چون غول های گازی منظومه شمسی، توپ هایی از گاز با هسته هایی مایعند، امکان تصور اینکه جسمی خرده سیاره مانند آنها را ایجاد کرده باشد وجود ندارد. خرده سیارات، هسته سیارات گازی را تشکیل دادند که بعدها و زمانیکه لایه های گازی این سیارات تشکیل شد، به دلیل فشار و دمای زیاد این هسته ها به حالت مذاب درآمدند.
تصویری از دیسک غباری پیرامون ستاره فم الحوت در صورت فلکی حوت جنوبی. در این تصویر، تلسکوپ فضایی هابل با کمک ابزاری به نام تاج نگار، جلوی نور اصلی ستاره را گرفته است تا فضای اطراف آن قابل مشاهده شود. این دیسک که در لابلای آن دانشمندان موفق شدند تا ۳ سیاره را نیز بیابند، مشابه همان دیسکی است که روزی پیرامون خورشید بود و ساختار آن را خرده سیاره ها تشکیل داده بود. عکس از : تلکسوپ فضایی هابل / ناسا
دسته دیگری از خرده سیارات، دنباله دارها، اجرام کمربند کوئیپر (مطلب شماره ) و سیارک های تروژان (مطلب شماره ۲۴۳) را ایجاد کردند. البته هنوز تردید های مبنی بر طبیعت خرده سیاره ای اجرام کمربند کوئیپر و سیارک ها وجود دارد. به همین دلیل است که فهرست واژه های اجرام آسمانی نیز پر از اصطلاحات گوناگون است. اما با این وجود، نظریه خرده سیارات هنوز به تأیید عمومی نرسیده است. این نظریه نیز مانند بسیاری از نظریات دیگر با چالش هایی روبروست که قادر به حال آنهانیست؛ اما نظریه خرده سیارات نظریه ای عامه پسند است.
در حدود ۳٫۸ میلیارد سال پیش، بسیاری از خرده سیارات به مناطق بیرونی منظومه شمسی همانند ابر اورت و کمربند کوئیپر پرتاب شدند. باقیمانده ها نیز به سیارات و دیگر اجرام منظومه شمسی برخورد کردند. فوبوس و دیموس، دو قمر سیاره مریخ (مطلب شماره ۱۵۸)، احتمالاً دو خرده سیاره بوده اند که توسط مریخ جذب شده و قمر این سیاره شده اند. بسیاری از اقمار مشتری نیز گمان می رود که خرده سیاره باشند (مطلب شماره ۲۳۶).
خرده سیارات برای دانشمندان از اهمیت زیادی برخوردارند، چراکه اطلاعات جامعی را پیرامون چگونگی تشکیل منظومه شمسی به دست می دهند. سطح بیرونی خرده سیارات، با تابش خورشیدی بمباران می شود و به تبع آن، ساختار شیمی اش در طول میلیاردها سال دچار تغییراتی می شود. درون آنها از طرفی از زمان تشکیل خرده سیاره بکر و دست نخورده باقی مانده است. ستاره شناسان امیدوارند تا با مطالعه بر روی این مواد، اطلاعاتی را راجه به شرایط کلی سحابی ای که منظومه شمسی ما را بوجود آورد به دست آورند.
منبع : Universetoday
http://iyanojumjavan.blogfa.com
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.