آیا جمع آوری شهاب سنگ ها قانونی است؟

از زمانی که ما انسان‌ها پی برده ایم که شهاب سنگ‌ها تکه سنگ‌هایی هستند که از آسمان سقوط می‌کنند، همواره آن‌ها را جمع آوری کرده ایم. گاهی اوقات، خوش آمدگویی ناخوشایندی در سیاره زمین با آن‌ها شده است و برخی بومی‌های خرافاتی به خاطر باورهای نادرست آن‌ها را تکه تکه و خرد کرده اند. در موارد دیگر و کاملاً برعکس، این سنگ‌های آسمانی مورد احترام بوده اند و حتی به عنوان خدایان پرستش می‌شدند. امروزه، ما می‌دانیم که آن‌ها نمونه‌هایی از دنیاهای دیگر هستند، تکه سنگ‌هایی که هم از سیارات دیگر و هم از شهاب واره‌ها جدا شده و با شتاب به سوی سیاره ما سقوط می‌کنند. ما ویژگی‌های منحصر به فرد آن‌ها را ارزش گذاری می‌کنیم و مشتاقیم ماجرای زندگی و سفر هر یک از آن‌ها را بدانیم. به علاوه، زیباییشان ما را شگفت زده می‌کند. به دلایلی از این دست است که به جستجوی شهاب سنگ‌ها می‌رویم و آن‌ها را جمع آوری می‌کنیم.
عده ای معتقدند که جمع آوری شهاب سنگ‌ها باید مشمول قوانین و محدودیت‌های خاصی باشد. با این حال، جستجو و مالکیت آن‌ها امری قانونی است. در مواقعی که شهاب سنگ‌ها در محدوده ملک شخصی افراد افتاده باشند، از لحاظ حقوقی شهاب سنگ به یابنده تعلق ندارد بلکه متعلق به صاحب زمینی است که شهاب سنگ در آن سقوط کرده است. به این دلیل، اگر می‌خواهیم در زمینی که دارای مالک است به دنبال شهاب سنگ بگردیم، باید از مالک زمین کسب اجازه کنیم.
بسیاری از افراد دوست دارند در مناطق آزاد در طبیعت که در مالکیت شخصی نیست به جستجوی شهاب سنگ بپردازند. ولی باید احتیاط کرد، چون برای بعضی از این مناطق هم محدودیت‌هایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مناطق تفریحی، دشت، صحرا و بیابان اشاره کرد. در مورد شهاب سنگ‌هایی که در زمین‌های دولتی یافت می‌شوند اگرچه متعلق به دولت هستند اما طبق قوانین بین المللی که «مؤسسه اسمیتسونین»[۱] وضع کرده می‌تواند ادعای مالکیت آن‌ها را داشته باشد و نگهدای آن‌ها برای فرد یابنده جرم محسوب نمی‌شود. به طور کلی، پذیرفته شده است که جویندگان شهاب سنگ و مجموعه دارها می‌توانند روزانه تا یک کیلو و ۲۰۰ گرم و سالانه تا ۱۲ کیلوگرم برای اهداف غیرتجاری شهاب سنگ جمع آوری کنند.
این قوانین در همه کشورها یکسان نیست و در برخی کشورها قوانین سخت گیرانه تری حاکم است. درکشورهایی مثل نامیبیا، که منبع شهاب‌سنگ‌های معروف Gibeonاست، صادرات شهاب‌سنگ غیر قانونی است، اگرچه شهاب سنگ‌های نام برده به طور گسترده ای برای خرید و فروش در دسترس هستند. در استرالیا، بیشتر ایالت‌ها قوانینی دارند که شهاب سنگ‌ها را جزو اموال موزه‌های ایالتی در نظر می‌گیرند. در کشور کانادا مالکیت شهاب سنگ حقی است که به مالک زمینی که شهاب سنگ در آن یافت شده است داده می‌شود و او این اختیار را دارد که آن را بفروشد، ولی نمی‌تواند بدون مجوز آن را به خارج از کشور صادر کند. در سوییس و دانمارک همه شهاب سنگ‌های یافت شده متعلق به دولت هستند. دولت آرژانتین شهاب سنگ‌هایی که در چاکو یافت می‌شوند را متعلق به خود می‌داند و روی آن‌ها عوارض گمرکی تعیین می‌کند. در هند، مؤسسه زمین شناسی هند مالک همه شهاب سنگ‌های کشف شده است.
به نظر گیج کننده می‌آید؟ نتیجه ناخوشایند این همه قوانین محدودیت ساز چیزی نیست جز کمبود شهاب سنگ‌ها یی که در بیشتر مناطق ممنوعه وجود دارند و نبود دسترسی به آن‌ها برای شناخت و مطالعه آن‌ها. درمورد فسیل‌ها هم این امر صادق است. در برخی موارد، محافظت از شهاب سنگ‌ها سرنوشت آن‌ها را این گونه رقم زده است که در همان جایی که سقوط کرده اند باقی بمانند و زنگ بزنند و در نهایت پودر شوند، چرا که جمع آوری آن‌ها غیر قانونی است یا این که صرفاً جستجوی آن‌ها برای افراد علاقه مند هزینه بردار است. به ویژه با توجه به این که هیچ امیدی برای نگهداری آن‌ها در خانه خود ندارند یا اگر آن‌ها را به دولت تحویل دهند مبلغ چندانی بابت کشف به آن‌ها داده نمی‌شود.
یک مورد از پرونده‌های اخیر دادگاهی در اتریش مربوط به یک جوینده شهاب سنگ آلمانی بود که یک نمونه ۸۴ر۲ کیلوگرمی‌را در اتریش پیدا کرده بود. قاضی به نفع یابنده نمونه رأی خود را صادر کرد و اظهارات او چنین بود: “هیچ حق مالکیت زمینی برای اموالی که متعلق به خدا هستند وجود ندارد. ماده ای که ماورای زمینی است را نمی‌توان به عنوان دارایی مجلس اتریش دانست (که درصدد بود شهاب سنگ را توقیف کند).”
فقط می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده دولت‌های بیشتری به اهمیت دادن اجازه برای جمع آوری شهاب سنگ‌ها، مالکیت و صادرات آن‌ها پی ببرند و درک کنند که با آزاد گذاشتن جویندگان شهاب سنگ برای جمع آوری نمونه، شهاب سنگ‌های بیشتری کشف و در جهان توزیع می‌شوند. این خیلی بهتر از آن است که این گوهرهای آسمانی طعمه فرسایش عناصر طبیعی شوند و هیچ گاه کسی از وجود آن‌ها در سیاره زمین خبردار نشود.
در ایران قانون مشخصی درباره جمع آوری شهاب سنگ‌ها وجود ندارد و محدودیت‌ها بسیار اندک است؛ اما به طور کلی باید توجه داشت که برخی از قوانین بهره برداری از معادن شامل شهاب سنگ‌ها نیز خواهد بود.
—————————–
[۱] بزرگ ترین موزه علمی، فرهنگی و تحقیقاتی جهان که در سال ۱۸۴۶ در ایالات متحده تأسیس شد. ۱۳۸‌میلیون شیء در موزه‌های این موسسه که شامل موزه ملی سرخ پوستان آمریکا و پارک ملی جانورشناسی اسمیتسونین است نگهداری می‌شود.
*رزیتا ابرهیمی
https://www.ettelaat.com