بارش شهاب سنگ هنگامی رخ می دهد که گرد و غبار و یا ذرات یک ستاره دنباله دار با سرعت بسیار وارد جو زمین می شوند. هنگامی که شهاب سنگ ها وارد جو زمین می شوند، با ذرات هوا برخورد و ایجاد اصطکاک می کنند که همین امر باعث افزایش حرارت شهاب سنگ می شود. گرما موجب تبخیر بیشتر شهاب سنگ ها می شود و آنچه را که ستاره ثاقب می نامند بوجود می آید.
بیشتر شهاب سنگ ها در حدود فاصله ۶۰ مایلی (۹۶٫۵ کیلومتر) قابل مشاهده هستند. برخی شهاب سنگ ها ذوب می شوند و همین باعث نور روشن تری به نام آذرگوی می شود که اغلب می توان آنرا طی روز مشاهده کرده و حتی صدایش را نیز تا ۳۰ مایل (۴۸ کیلومتر) دورتر شنید. شهاب ها به طور متوسط حدود سی هزار مایل در ساعت (۴۸۲۸۰ کیلومتر در ساعت) حرکت کرده و درجه حرارتشان نیز در حدود ۳۰۰۰ درجه فارنهایت یا (۱۶۴۸ درجه سانتی گراد) می باشد.
بیشتر شهاب سنگها بسیار کوچک هستند، برخی حتی به اندازه یک دانه شن هستند ، بنابراین در هوا متلاشی می شوند. آنهایی که بزرگتر هستند و به سطح زمین می رسند، شهاب سنگ نامیده می شوند و بسیار نادرند.
این که آیا شهاب سنگی از هم بپاشد یا نه بستگی به ترکیب، سرعت و زاویه ورود آن دارد. شهاب سنگ سریعتری که با زاویه اریب وارد شود متحمل فشار بیشتری نیز خواهد شد. شهاب سنگ هایی که جنسشان آهن باشد مقاومت بیشتری نیز در برابر فشار دارند تا انواع سنگ. حتی یک شهاب سنگ آهنی نیز معمولا هنگام متراکم تر شدن جو در حول و حوش ۵ تا ۷ مایل فشرده تر می شود.
برخورد با زمین
وقتی شهاب سنگ سرانجام به زمین برخورد می کند، سرعت آن تقریبا نصف سرعت ورودش می شود و هنگام انفجارش مواد را به اندازه ۱۲ تا ۲۰ برابر اندازه اصلی شهاب سنگ به اطراف پراکنده می سازد. دهانه هایی که حاصل از برخورد شهاب سنگ ها با زمین است، به اندازه دهانه های ماه یا سیاره های سنگی دیگر است. شهاب های کوچک تر، دهانه کاسه مانند می سازند. شهاب های بزرگتر نیز لایه های ارتجاعی را تشکیل می دهند که قله ای مرکزی را بوجود می آورد، لغزش شهاب سنگ در امتداد لبه، پلکان ها را شکل می دهد. شدیدترین برخوردها نیز حوضچه هایی را خلق می کند که در آنها لایه های ارتجاعی چندتایی، تعدادی قله داخلی را می سازند.
شهاب سنگ های بزرگ می توانند بالاتر از سطح منفجر شوند و باعث آسیب گسترده حاصل از انفجار و متعاقب آن آتش سوزی شوند. این اتفاق در سال ۱۹۰۸ در سیبری اتفاق افتاد و نام رویداد مربوطه را تونگوسکا نهادند. در ۳۰ ژوئن سال ۱۹۰۸، در مساحتی صدها کیلومتری، شاهدان یک گوی خط آتشین را در آسمان دیدند که همین امر نشان می دهد شهاب سنگ با زاویه اریب وارد جو شده بود. شهاب سنگ یاد شده منفجر شد و بادهای گرم و صداهای بلندی شنیده شد و زمین نیز آنقدر لرزید تا پنجره های روستاهای اطراف بطور کامل شکسته شد. ذرات کوچکی که از این انفجار به هوا رفته بودند به مدت چندین شب آسمان را روشن ساختند. البته هیچ بقایایی از این شهاب سنگ تاکنون کشف نشده است وسال ها دانشمندان فکر می کردند که این ویرانی ها حاصل برخورد یک دنباله دار بوده است. درحال حاضر، نظریه غالب بر آن است که شهاب سنگ درست بالای سطح جو منفجر شده بود.
در رویداد مشابه که در چلیابینسک روسیه رخ داد، سنگی ۱۷ متری در فاصله ۱۲ تا ۱۵ کیلومتری بالای سطح زمین در ۱۵ فوریه ۲۰۱۳ منفجر شد و به ساختمان ها آسیب رسانده و موجب زخمی شدن بیش از ۱۰۰۰نفر شد. طبق بیانیه ای که توسط پیتر براون از دانشگاه وسترن انتاریو در کانادا منتشر گردید، “انرژی حاصل از انفجار بیش از ۴۷۰ کیلوتن تی ان تی بوده است”، یعنی ۳۰ تا ۴۰ بار قوی تر از بمب اتمی که در جنگ جهانی دوم روی شهر هیروشیما افتاد.
اگرچه رویداد روسیه باعث جلب توجهات نسبت به احتمالِ خطرِ برخورد شهاب سنگ های فضایی به زمین شد، اما بسیاری از شهاب سنگ ها به این اندازه صدمه نمی زنند.
این نما از هسته ستاره دنباله دار هالی، توسط دوربین رنگارنگ هالی (HMC) بر روی فضاپیمای Giotto گرفته شده است، که درحال عبور از۶۰۰ کیلومتری هسته ستاره دنباله دار در ۱۳مارس ۱۹۸۶ بوده است.
در دوران باستان، وقتی افراد اجرام آسمانی را در شب می دیدند آنها را با باورهای خرافی و خدایان و دین پیوند می دادند. اما سوء تفاهم در مورد شهاب سنگ ها بیشتر از دیگر انواع اجرام سماوی به طول انجامید.
سال ها پیش از این، فرض را بر این می گذاشتند که شهاب سنگ ها (قطعاتی که به زمین می رسند) هدیه ای از سوی فرشتگان هستند. بعضی حتی فکر می کردند که خدایان خشم خود را به این وسیله نمایش می دهند. در اواخر قرن ۱۷، بسیاری اعتقاد داشتند که شهاب سنگ ها حاصل رعد و برق هستند (نام مستعار “سنگ های طوفان” هم به همین خاطر برایشان انتخاب شده بود). بسیاری از دانشمندان تردید داشتند که سنگ بتواند از ابرها و یا آسمان سقوط کند، و اغلب دانشمندان ادعای افرادی را که از دیدن شهاب سنگ حرف می زدند باورپذیر نمی دانستند.
سال ۱۸۰۷ سنگ آسمانی بزرگی بر فراز کانکتیکات منفجر شد و چندین شهاب سنگ از آن بارید. همان زمان اولین دسته از سیارک ها کشف شده بودند و نظریه جدیدی پدید آمد که نشان می داد شهاب سنگ ها در واقع تکه های خردشده ای از سیارک ها و یا سیارات دیگرند. (نظریه ای که هنوز هم معتبر است).
بزرگترین شهاب سنگ در سال ۱۹۴۸، در مزرعه گندمی در جنوب نبراسکا در ایالات متحده افتاد. شاهدان هنگام بعدازظهر سنگ آسمانی بزرگ و غول پیکری را دیدند که برخی اظهار می داشتند حتی روشن تر از خورشید بوده است. این شهاب سنگ تا عمق سه متری زمین نفوذ کرد و وزنی معادل ۲۳۶۰ پاوند (۱۰۷۰٫۵ کیلوگرم) بود.
مشهورترین دهانه شهاب سنگ در آمریکا اشتباها دهانه شهاب نامگذاری شده است. این دهانه در آریزوناست و بسیار بزرگ است. لبه آن بیش از ۴۵ متر بوده و گودال حاصل از برخوردش نیز ۱۸۳ متر عمق و نزدیک یک مایل (۱۶۰۹ متر) عرض دارد. این اولین دهانه است که بوجود آمدنش توسط برخورد شهاب سنگ ثابت شده است و بین ۲۰ تا ۵۰ هزار سال پیش ایجاد شده است.
بارش های شهابی که می توان دید
شهاب سنگ ها اغلب هنگام سقوط از آسمان تک و توک دیده می شوند. اما زمان های خاصی در سال هست که ده ها یا حتی صدها شهاب سنگ درهر ساعت آسمان را روشن خواهد کرد، که ظاهرا از یک بخش از آسمان می آیند، شهاب سنگها در تمام جهات می تابند و یکی پس از دیگری به سمت زمین سقوط می کنند.
چندین دوره بارش شهابی وجود دارد که ستاره شناسان و ناظران آماتور هر سال برای دیدنشان انتظار می کشند. بارش های شهابی از روی صور فلکی نامگذاری شده اند، که ظاهرا بارش ها از آنها سرچشمه می گیرند. به عنوان مثال، بارش شهابی جباری از صورت فلکی جبار توانا سرچشمه می گیرد، درحالی که شهاب سنگ برساوشی به نظر از صورت فلکی برساووش زاییده می شود.
بارش شهابی اسدی: درخشان ترین و چشمگیرترین بارش شهابی، بارش شهابی اسدی است که می تواند در اوج خود، طوفان شهاب سنگی را تولید نماید که در هر دقیقه آسمان را غرق در هزاران شهاب می کند. در واقع، اصطلاح “بارش شهابی” پس ازآن ابداع شد که اخترشناسان یکی از چشمگیرترین بارش های شهابی اسدی را در ۱۸۳۳ مشاهده کردند. زیباترین نمایش بارش شهابی اسدی در فواصل حدود ۳۳ سال یکبار اتفاق می افتد، و آخرین آن آسمان زمین را در سال ۲۰۰۲ روشن ساخته است و انتظار نمی رود تا قبل از سال ۲۰۲۸ شاهد بارش دیگری از این نوع باشیم.
بارش شهابی برساوشی: بارش دیگری که ارزش بیدار ماندن را دارد، بارش شهابی برساوشی است که با ستاره دنباله دار سویفت-تاتل همراه است که ۱۳۳ سال طول می کشد تا دور مدار خورشید بچرخد. زمین طی ماه آگوست هر سال از مدار ستاره دنباله دار عبور می کند. البته این بارش به اندازه بارش شهابی اسدی فعال نیست، اما از جمله بارش های شهابی سالیانه ای است که خیلی ها انتظارش را می کشند، اوج آن در ۱۲ آگوست است که بیش از ۶۰ شهاب سنگ در دقیقه می بارد.
بارش شهابی جباری: این بارش، شهاب سنگ هایی را از ستاره دنباله دار هالی تولید می کند، که هر ۷۵ تا ۷۶ سال به دور خورشید می چرخد. بارش شهابی جباری هر اکتبر اتفاق می افتد و می تواند یک هفته طول بکشد، ناظران صبور می توانند نمایشی از ۵۰ تا ۷۰ ستاره ثاقب را در ساعت اوج آن ببینند.
بارش شهابی ربعی: بارش شهابی ربعی از بقایای یک سیارک به نام ۲۰۰۳ EH1 می آید، که احتمالا بخشی از ستاره دنباله داری است که قرن ها پیش ازهم پاشیده است. بقایای اوایل ژانویه ۲۰۱۲ وارد جو زمین شده و ستاره شناسان و دیگر ناظران زمین نمایش کوتاهی را مشاهده کردند که چند ساعت به طول انجامید.
ریچارد هی این تصویر را از شهاب سنگ ربعی فرستاده و می گوید: “من و همسرم امروز صبح زود در هوای سرد ۲۶ درجه فلوریدا بیرون رفتیم تا شهاب بارش را با چشم خود ببینیم و حدود ۲۰ تا یا بیشتر بارش شهابی ربعی روشن را طی یک دوره ۹۰ دقیقه ای مشاهده کردیم.”.
جوزا : مانند بارش شهابی ربعی،بارش شهابی جوزا نیز از ذرات گرد و غبار یک سیارک تشکیل شده است، این بار سیارکی به نام ۳۲۰۰ Phaeton نزدیک زمین آمد. بارش شهاب سنگ عمدتا از ستاره های دنباله دار است، بنابراین بارش های شهابی ربعی و جوزا به دلیل داشتن یک سیارک به عنوان پدر و مادر، متفاوت از دیگر بارش شهابی هستند. جوزا تا ۴۰ شهاب سنگ را در ساعت از صورت فلکی جوزا در اوج پرتاب می کند.
دیگر بارش های شهاب سنگی که می توان تماشایشان کرد عبارتند از: اتای دلوی و بارش شهابی شلیاقی.
بهترین زمان و مکان برای دیدن بارش شهابی
افرادی که در نیمکره شمالی زندگی می کنند دارای بهترین موقعیت برای مشاهده بارش شهابی زیبا هستند. به عنوان مثال، آمریکای شمالی، درست زیر منطقه ای از آسمان قرار گرفته است که بارش شهابی ربعی ژانویه را می توان دید.
ماه روشن ممکن است منظرهِ دیدنِ یک بارش شهاب سنگیِ خوب را تار کند در این شرایط صرفا شهاب سنگ های درخشان دیده می شوند. آلودگی نوری محلی هم موجب کاهش چشم انداز می شود، بنابراین بهترین مکان برای مشاهده سقوط پیاپی شهاب های ثاقب در روستاهاست .
بهترین ساعت مشاهده بیشتر بارشهای شهاب سنگی در ساعات قبل از طلوع آفتاب و زمانی است که بخشی از زمینی که روی آن ایستاده اید، رو به جهت مدار زمین قرار دارد. در این حالت شهاب سنگ هایی که وارد جو زمین می شوند مثل حشراتی هستند که به شیشه جلو خودرو برخورد می کنند. در ساعات پایانی عصر نیز، شهاب سنگ کمتر پیدا می شود ، می توان این موارد را نیز از فرط اندک بودن به حشراتی تشبیه کرد که به سپر عقب ماشین می خورند.
بهترین زمان سال برای تماشای بارش شهاب سنگ
بارش شهاب سنگ را می توان در زمان های مختلف، سال بسته به زمانی که زمین درحال عبور از مسیر ستاره دنباله دار یا سیارک است، دید. برخی بارش های شهابی بصورت سالانه اتفاق می افتد. برخی دیگر طی یک دوره چند ساله دیده می شوند، درحالی که برخی از بهترین انواع بارش ها، یعنی طوفان های شهاب سنگی، فقط یک یا دو بار در طول عمر هر فرد رخ می دهد.
آب وهوا نیز ممکن است مانع از تماشای بارش شهاب سنگی شود. آسمان روشن برای افرادی که علاقمند تماشای آن در شب هستند هدیه فوق العاده ایست، به همین دلیل است که انتظار بارش شهابی در تابستان بیشتر از بارش های زمستانی است.
http://kooy.ir
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.