مُروارید یا دُر، گوهری است معمولاً سفید و درخشان که در اندرون برخی از نرم‌تنان دوکفه‌ای مانند صدف مروارید به وجود می‌‌آید.وقتی جسمی خارجی مانند ذره‌ای شن بین صدف و پوسته او قرار بگیرد جانور لایه‌هایی مرکب از ماده آلی شاخی کونچیولین و بلورهای کلسیت یا آراگونیت را به دور جسم خارجی ترشح می‌کند. از این لایه‌های هم‌مرکز رفته رفته مروارید شکل می‌گیرد. جنس مروارید با جنس دیواره درون صدف یکسان است. شکل مروارید اغلب نزدیک به کره است هرچند به شکل‌های دیگر مانند گلابی و دکمه و حتی شکل‌های نامنظم هم دیده می‌شود. درشتی آن به درشتی دانه خشخاش تا تخم کبوتر است. رنگ مروارید اغلب سفید است ولی ممکن است به رنگ‌های صورتی و زرد و سبز و آبی و قهوه‌ای و سیاه نیز دیده شود. در خلیج فارس و اقیانوس هند و استرالیا صید می‌شود.در قرن بیستم پرورش مروارید نیز رایج شد. برای تهیه مروارید پرورشی (که گاه مروارید مصنوعی نیز نامیده می‌شود) با سوراخ کردن پوسته صدف، یک قطعه مروارید بسیار کوچک را در درون صدف قرار می‌دهند تا جانور لایه‌هایی به دور آن ایجاد کند مروارید طبیعی یکی از جواهرات بسیار مهم و قیمتی از دوران باستان به شمار می رود و به همین دلیل صید صدف به منظور استحصال مروارید از قرنها پیش در خلیج فارس رواج داشته است و از سودمندترین ثروت طبیعی خلیج فارس به شمار می رفته است.
مروارید طبیعی در خلیج فارس تا قبل از دهه 1960 تامین کننده 80 درصد مروارید طبیعی جهان بوده که در نوع خود از نظر کیفیت و شکل ، بالاترین شهرت را داشته است.
یکی از ارزشمندترین صدف های منطقه خلیج فارس ، صدف لب سیاه است که به جهت برداشت های بی رویه در گذشته ، ذخایر آن بشدت کاهش یافته است.
بر همین اساس اخیرا طی یک پروژه تحقیقاتی موسسه تحقیقات شیلات ایران اقدام به تکثیر صدف مرواریدی لب سیاه کرده است.
صدف های مرواریدساز گونه های صدف مرواریدساز که در دنیا معروف هستند و در خلیج فارس پرورش می یابند ، عبارتند از : صدف مرواریدساز محار یا کلنگ یا محار صغیر ، صدف مرواریدساز محار ، صدف مرواریدساز زنی ، صدف مرواریدساز بالدار و صدف مرواریدساز محار کبیر یا لب سیاه.
این صدف ها در غرب استان هرمزگان واقع در جزایر لاوان ، شتور، هندورابی ، کیش ، بندر نخیلو و بندر تبن (گاوبندی) و در شرق هرمزگان در جزایر لارک ، قشم ، هنگام و هرمز کمابیش وجود دارد. در استان بوشهر بنادر عسلویه (خلیج نایبند)، طاهری ، اختر، تمبک و بندر کنگان در گذشته دور دارای زیستگاه های متعدد از صدف های مرواریدساز بوده که متاسفانه به دلایل متعدد از بین رفته است.
زیستگاه این صدف ها در اعماق 5 تا 15 متری آبهای اطراف لاوان ، هندورابی و شتور و بندر نخیلو است اما گزارش های موجود نشان می دهد که این صدف ها در عمق های 80 – 85 متری نیز می توانند زندگی کنند و با شرایط مختلف محیطی خود را سازش بدهند.
صدف لب سياه صدف های مرواریدساز لب سیاه بسترهای صخره ای و سنگی را ترجیح می دهند. باد ، امواج و حرکت آب مواد دفعی را جابه جا می کند و مواد غذایی جدید را در دسترس صدف ها قرار می دهد. سیلت ، جریان های دریایی ، نور، درجه حرارت ، شوری ، اکسیژن محلول ، PH ، مواد غذایی و تولیدات اولیه ، نقش قاطعی در تخم ریزی ، نشست صدفچه ها و رشد آنها، در بسترهای طبیعی و هم در مزارع پرورشی دارند. قیمت هر تن پوسته صدف در حدود 8هزار دلار است (Sims,1992) و به دلیل وزن قابل توجه عضله ، این صدف از لحاظ خوراکی نیز مورد توجه است.
صدفی با ساختمان سه لایه ساختمان صدف های لب سیاه از سه لایه تشکیل شده است. لایه ضریع که خارجی ترین لایه صدف که لایه نازک و رنگین و شاخی (Horny) است. این لایه در صدف لب سیاه تیره رنگ است که به آن کوتیکول یا پوستک می گویند. لایه منشوری که در وسط قرار گرفته و جنس آن از کربنات کلسیم متبلور است و لایه داخلی یا ناکر یا لایه مرواریدساز که از ورقه های نازک به وجود آمده و جنس آن از ترکیبات آهکی (آراگونیت ، کربنات کلسیم) و یک ماده آلی به نام کونکیولین است که جلای داخلی صدف را باعث می شود. حد واسط بین پوسته صدف و امعاء و احشای داخلی روپوش یا مانتو قرار دارد.
تولد مرواريد ورود یک جسم خارجی که می تواند از جنس مواد معدنی ، آلی و یا موجود زنده انگل باشد به قسمت حد واسط بین لایه داخلی صدف و روپوش آن باعث تحریک یاخته های ترشح کننده مروارید شده (اپی تلیوم ترشحی مانتل) و موجب تشکیل کیسه مرواریدساز به دور این جسم می شود. تشکیل کیسه مروارید به عنوان وسیله دفاعی صدف در مقابل جسم خارجی ، عامل اصلی ساخته شدن مروارید است.
مروارید سیاه ارزشمند
مروارید سیاه از صدف مرواریدساز لب سیاه که در آبهای پلی نزیای فرانسه وجود دارد به دست می آید. مروارید سیاه بشدت کم است و فقط یکی از صدف ها از حدود10هزار صدف خوراکی شامل مروارید است.مروارید سیاه در دهه 1900 تقریبا رو به نابودی رفت که این صدف ها متقاضی زیادی هم داشت بویژه مادر صدف ها که به خاطر پوسته زیبایشان با تقاضای فراوانی روبه رو بودند.
خوشبختانه صدف لب سیاه نجات یافت و هم اکنون در مزارع دریایی از صدف های مزرعه در صخره های مرجانی در پلی نزیا مروارید سیاه به دست می آید.
مرواریدهای سیاه پرورشی ، دارای قطری حدود 8 تا 25 میلی متر هستند که 25میلی متری آن بزرگترین اندازه اش است که تاکنون پیدا شده است. مروارید سیاه با قطر 12 اینچ یا بزرگتر بندرت یافت می شود.
پس از این که کیسه مرواریدساز جسم خارجی را کاملا احاطه کرد سلول های جداره آن شروع به ترشح ترکیبات آهکی و ماده آلی می نماید و بدین ترتیب لایه های متناوب معدنی و آلی به نام مروارید اطراف جسم تشکیل می شود.
تکثیر و پرورش صدف قبل از هر چیز، انتخاب مکان پرورشی مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. ملاحظات اقتصادی ، اجتماعی ، فناوری و اکولوژی نقش خیلی مهمی دارند. ارزیابی دقیق زیستگاه درخصوص ارگانیسم ها، جریانات دریایی ، امواج ، مواد غذایی ، رسوب و گل و لای به منظور دستیابی به سطح عالی رشد و تولید مروارید پرورشی با کیفیت بالا از اهمیت بالایی برخوردار است.
خلیج هایی که در پناه قرار دارند، مناسب ترین مکان برای پرورش مروارید است که از جریان های دریایی متلاطم در امان هستند و از سازه های پرورش مانند «Raft»ها و قفسها محافظت می کنند.
http://www.orangeblossom.blogfa.com
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.