مقدمه

ستاره قطبی از معروفترین ستارگانی است که از سالها بیش راهنمای دریانوردان هوانوردان ومسافران بوده است و چه بسا مسافرانی که در دشت و جنگل راه خود را گم کرده بودند، با استفاده از این ستاره که نشان دهنده شمال است توانستند به سلامت به خانه‌هایشان برگردند. جدی یکی از ستارگان صورت فلکی دب اصغر است که در تمام سال در افق رویت است، جدی در انتهای صورت فلکی قرار گرفته است و تشخیص آن بسیار ساده است. جدی معروفترین و پر نورترین ستاره این صورت فلکی است و با نامهای ستاره قطبی و α (آلفا) معروف است.

جدی در یک خوشه ستاره‌ای کم تراکم قرار گرفته است که به همراه ۶ ستاره دیگر در پهنای ۶ سال نوری گسترده شدند، فاصله جدی از ما برابر ۲۷۶ سال نوری است. در مورد جدی افسانه‌هایی وجود دارد که او بصورت دختر کوچکی ظاهر می‌شود و مسافران و شکارچیان را راهنمایی می‌کرد.

یکی از این افسانه‌ها ، افسانه جالی است مربوط به بومیان آمریکا در مورد دب اصغر ، گروهی شکارچی راه خود را گم کرده بودند که با اجابت دعایشان دختری ظاهر شده و آنها را به سلامت به خانه‌هایشان راهنمایی کرده بود. دختر کوچک روج جدی بود و ستارگان دیگر صورت فلکی شکارچیان هستند که بعد از مرگ در کنار جدی قرار گرفتند که برای همیشه نزدیک با او باشند.

به علت حرکت تقدیمی محور زمین ، ستاره قطبی ، یعنی ستاره‌ای که بر روی راستای محور چزخشی زمین در آسمان بیکران احتمالا قرار می‌گیرند تغییر می‌کند و در زمانهای طولانی و با کندی ممکن است ستاره‌ای دیگر ، ستاره قطبی بر می‌گردد و اگر بخواهیم که همین ستاره‌ای که امروز ستاره قطبی ماست بار دیگر ستاره قطبی ما بشود باید در حدود ۲۶۰۰۰ سال صبر کنیم! البته در طول عمر کوتاه ما انسانها با توجه به حرکت تقدیمی بسیار کند محور زمین ، ستاره قطبی ما عوض نمی‌شود و نباید چندان نگران این موضوع شویم، ولی سومریها در چهار هزار سال پیش دقیقا همین ستاره قطبی را نداشته‌اند.

جدی و جهت یابی

ستاره جدی در موارد فوق مورد استفاده قرار می‌گیرد: تعیین شمال جغرافیایی ، تعیین عرض جغرافیایی. ناظر شمال جغرافیایی را می‌توان با کشیدن خطی قائم از جدی بر افق پیدا کرد، که محلی که خط قائم افق را قطع می‌کند شمال جغرافیایی است.

جدی و ستارگان قیفاووسی

جدی پر نورترین ستاره صورت فلکی است و جزو صدها ستاره‌ای است که به نام ستارگان صورت فلکی شناخته شوند، قدر جدی است. ستاره شناسان جدی را به عنوان نزدیکترین و پر نورترین ستاره قیفاوسی به شمار می‌آورند. ستاره قطبی مانند سایر ستارگان قیفاووسی منبسط و تغییرات نوری ستاهر قطبی در ۵۰ سال گذشته از ۱۰٫۰ به ۲٫۰ نزول پیدا کرده است که این تغییرات با فرضیه تکامل یک ستاره قابل تغییر است، در این صورت ستاره قطبی دوران تکاملش را سپری خواهد کرد و تپشهای ستاره قطبی به پایان خواهد رسید. ممکن است چند صد هزار سال طول بکشد و سرانجام از یک ستاره داغ به یک غول سرخ سردی تبدیل خواهد شد و دوران پر تلاطم خود را پشت سر خواهد گذاشت.

نام ستاره قطبی

نام ستاره قطبی از این واقعیت بدست آمده است که اگر محور زمین را ادامه بدهیم در نقطه‌ای نزدیک به این ستاره آسمان را قطع خواهد کرد و محلی که محور زمین آسمان را قطع می‌کند قطب شمال سماوی گفته می‌شود. ستاره قطبی به دلیل نزدیکی به قطب شمال سماوی محدودیت و سختیهایی برای رصد و مطالعه بیشتر این ستاره دارد. http://daneshnameh.roshd.ir