جواهر تراشی

در طبیعت سنگهای جواهر به صورت خام(rough) یافت میشوند.هیچ سنگ جواهری
چه قیمتی و چه نیمه قیمتی به صورت خام استفاده نمیشوند. بلکه این سنگها حتما باید برش خورده و تراش داده شوند تا به اندازه و شکل دلخواه درآمده سپس پولیش شوند تا جلا وجلوه مورد نظر را پیدا کنند تابرای نصب برروی انواع زیور الات از جمله گوشواره ،گردنبند، آویزودستبند به طور شایسته آماده گردند.از نظر عملی همیشه الگوی استخراج سنگهای جواهر از معادن سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به شکل یک هرم است.به این معنی که در پایه هرم سنگهایی کوچک و با کیفیت پایین هم خانواده جواهر وجود دارند.در رتبه بالاتر سنگهای با کیفیت تر (رنگ بهتر و ناخالصی کمتر) وجود دارند که برای تراشهای ساده استفاده می شوند و فقط در راس هرم سنگهایی باارزش تراش زاویه ای وجود دارند که از بین این سنگها نیز فقط تعداد محدودی به عنوان جواهرات مرغوب وبا ارزش بسیار بالا استفاده میشوند.لذا نظر به اینکه جواهرات مرغوب نادر هستند از نظر تکنیکی نوع برش ،انتخاب مکان مناسب روی سنگ خام برای برش ،ضخامت برش ،حذف رگه ها و ناخالصی ها و ترک ها و رفع حفره ها و ناخالصی های عمده به وسیله برش بسیار مهم است.زیرا در یک سنگ جواهر خام امکان وجود ترک ها شکاف ها ناخالصی های بزرگ چسبیده به سنگ خام رگه های ناخالصی درون سنگ وحفره های داخلی وجود دارد که با یک انتخاب درست از مکانی درست از سنگ میتوان تقریبا بیشتر این عوامل ناخواسته را حذف کرد . پس در سنگهای جواهر خام برش اولیه بسیار اهمیت دارد.مهارت یک جواهر تراش نکته مهم دیگری است که در صنعت جواهر تراشی اهمیت فوق العاده دارد.در صورت اشتباه و عدم دقت در تراش یک جواهر به سختی این اشتباه قابل اصلاح وجبران است و در مواردی نیز این اشتباه برگشت پذیر نیست.لذا تبحر و مهارت جواهر تراش تاثیر بسزایی در قیمت محصول نهایی خواهد داشت.مطلب بعدی در نوع تراش است:اساسا تراش برروی سنگهای قیمتی ونیمه قیمتی به دو نوع تقسیم می گزدد:
• تراش ساده • تراش زاویه ای یا Faceting

تراش ساده : به هر نوع تراشی اطلاق میشود که در آن زاویه تراشی نشده باشد.این تراش شامل انواع تراشهای منحنی ، گرد ( تراش دامله) ، تراش گود ،تراش خط ،تراش خط برجسته ،تراش شکلهای فانتزی و در نهایت تراش منظره وچهره روی سنگهای جواهر ومجسمه سازی وتراش حجم است. در این نوع تراش هنرجو با آموزش وتمرین مداوم مهارتهای لازم جهت انجام تراشهای پیشرفته و زیبای هنری را خواهد آموخت.
تراش زاویه ای: به تراشی اطلاق می شود که در آن تراشها به صورت محاسبه شده و با شاخص زاویه تعیین وانجام میشود.تا کنون بیش از 150 نوع تراش زاویه ای به صورت الگو در آمده است که در دنیا مورداستفاده قرار می گیرد. در تراش زاویه ای که بیشتر روی جواهرات شفاف وگرانبها انجام میگیرد ابتدا زوایای تراش محاسبه شده و توسط دستگاه مخصوص این کار قطعه جواهر ثابت شده و تراش برروی دیسک افقی صورت می گیرد .بسته به الگوی تراش زوایای تراش میتوانند از چندین تا بیش از 100 تراش داشته باشند.کاملا مشهود است که یک تراش زاویه ای زیبا ودرست در قیمت تمام شده جواهر بسیار موثر است.از آنجا که هیچ سنگ جواهری به صورت خام مورد استفاده قرار نمی گیرد و الزاما جهت استفاده در صنعت جواهر سازی می باید تراش وپولیش شود لذا صنعت جواهر تراشی از ارزش افزوده بسیار بالایی برخورددار است یعنی با خرید یک سنگ جواهر خام وتبدیل آن به چندین نگین تراش خورده ارزش چندین ده برابری به جواهرات تراش خورده افزوده میگردد.

کارگاه جواهر تراشی :بنابر آنچه که در زمینه دانش جواهر تراشی گفته شد٬ اهمیت نوع تراش وکیفیت تراش به خوبی مشخص است .امروزه در بیشتر نقاط دنیا٬ کارگاههای تراش جواهر دایر شده است و افراد بسیاری در آنها مشغول به کار می باشند.این کارگاهها در کشورهایی که تولید کننده و استخراج کننده سنگ هستند و بیشتر در نزدیکی محل استخراج احداث می شوند.اهمیت جواهر تراشی به قدری است که حتی برخی کشورها که خود٬دارای معادن سنگهای ارزشمند نیستند ٬ اقدام به تاسیس کارگاههای جواهر تراشی بزرگ کرده و سنگهای ارزشمند را از کشورهای دارای معادن ٬ خریداری و وارد کشور خود می کنند.ارزش افزوده تراش جواهرات بسیار بالا است به طوریکه در مقایسه ارزش یک کیلوگرم سنگ خام٬ پس از تراش ٬ این سنگ خام تبدیل به چندین سنگ تراش خورده میشود که ارزش هر یک حداقل به میزان چندین ده برابر همه سنگ خام اولیه است.بدین ترتیب با ارزش افزوده چندین ده برابری در صنعت جواهر تراشی روبرو میشویم.امروزه با شناخت بیشتر کانی ها وخواص آنها ٬ افرادی که خواستار سنگهای تراش خورده برای اهداف آرایشی یا خواص درمانی آنها هستند٬ رو به افزونی هستند.لذا توسعه این صنعت و کارگاههای آموزشی تراش جواهر نیز رو به گسترش است.در ابتدای تراش جواهر از وسایل و چرخهای دستی استفاده می شد٬ ولی امروزه کارگاههای تراش مجهز به پیشرفته ترین موتورهای الکتریکی شده اند که با قدرت و سرعت بالا ٬ دقت در کارهای تمام شده را افزایش داده اند .از لوازم اولیه مورد نیاز در کارگاههای جواهر تراشی ٬ موتورالکتریکی با سه نظام جهت تعویض سنگها و تیغه ها٬ تیغه های برش با قطرهای مختلف٬ دیسک های ساب (CBN) ٬ دیسکهای خش گیرو دیسک های پولیش سنگ میباشند.اساسا تراش بر روی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به دو شاخه گوهرتراشی و مهندسی تراش یا Faceting (زاویه تراشی) تقسیم میگردد.
گوهر تراشی :عبارتست از تراش سنگهای نیمه قیمتی و در برخی از موارد قیمتی٬ به صورت منحنی ٬ گرد ودر نهایت به شکل دامله ٬ تراش گود٬ تراش خط٬ تراش برجسته٬ تراش گل و شکلهای فانتزی و در نهایت تراش منظره و چهره روی سنگهای جواهر و مجسمه سازی و تراش حجم است.گوهر تراشی خود به چهار مرحله تقسیم می شود:
1. برش Sawing :هنرجو باید نحوه برش صحیح را بیاموزد٬ به طوریکه حداقل دورریز را داشته باشدو بتواند با یک برش صحیح از سنگ خام ٬ بیشتر ناخالصی های عمده را حذف نموده و به قسمت با کیفیت و با ناخالصی کمتر از سنگ جهت تراش شکل مورد نظر دست یابد٬ همچنین با در نظر گرفتن شکل نهایی ٬ میتوان برش را به گونه ای زد که تقریبا شبیه شکل نهایی باشد و به این شکل در مراحل بعدی کار کمتری را بر روی سنگ انجام خواهیم داد.
2. سایش Grinding :با استفاده از ابزار موجود (دیسک CBN)٬نواحی کوچک زائد و خارج از حدود طرح ساییده ٬ تا تقریبا به 50 درصد شکل نهایی نزدیک شویم.
3. فرم دهی Forming:بقیه 50درصد کار را انجام میدهیم تا به 100 درصد شکل نهایی برسیم٬سپس توسط دیسک خش گیر٬خطوط موجود روی کارکه توسط دیسک CBN بوجود امده است را از بین میبریم.
4. پولیش Polishing:در مرحله پولیش نیز با دیسکهایی با زبری های مختلف مثل 400٬ ٬ 800 ٬ 1200 ٬ 1600 ٬ و خمیر پولیش ٬ اقدام به پولیش و به اصطلاح برق انداختن سنگ میکنیم تا در نهایت سنگ تراش خورده به طور زیبایی بدرخشد.
تراش زاویه ای: نیز همانند گوهر تراشی است با این تفاوت که تراش زاویه ای یا مهندسی تراشی بیشتر برای جواهر های گرانبها استفاده میشود و دوم اینکه تمام مراحل مانند گوهرتراشی است بجز مرحله سوم که بنام تراش زاویه ای یا Faceting نامیده می شود و در این مرحله با دستگاه های مخصوص اقدام به تراش زاویه دار می نماییم.در این نوع تراش ٬ زوایای تراش محاسبه شده و با شاخص زاویه اندازه گیری میشود

برگرفته ازhttp://gemsiva.barnegar.com