ترکیبات عجیب و کمیاب در شهاب سنگ ها

چوندرولز ـ نخستین بار پژوهشگران دانشگاه تورنتوی کانادا این ماده معدنی جدید را در شهاب سنگ‌ها کشف کردند.این ماده معدنی سبز رنگ به شکل گیری شهاب سنگ‌ها منجر می‌ شود.محققانی که روی این ماده معدنی کار می کنند، اتفاق نظر دارند که چوندرولز در آغاز پیدایش خورشید و بر اثر یک گرمای ناگهانی، اما یکنواخت به وجود آمده است.آن‌ها معتقدند که این گرما باعث شده است گرد و غبارهای پراکنده موجود در اطراف خورشید متمرکز شوند و به صورت این ماده معدنی تغییر شکل دهند.برخلاف اتفاق نظر موجود درباره علت پیدایش چوندرولز، مواد تشکیل دهنده این ماده مورد تردید است و بعضی از محققان می گویند که احتمالاً برخی از چوندرولز‌ها از گازهای موجود در اتمسفر به وجود آمده اند.این ماده می تواند سبب شکل گیری فرضیه‌‌های جدیدی درباره نخستین حوادثی باشد که در منظومه شمسی رخ داده اند.
اسیدآمینه ـ اسیدهای آمینه مانند قطعات پازل حیات هستند، یک عنصر اساسی که هر گونه حیات در زمین را پی ریزی می کند.زیست‌ ستاره‌ شناسان ناسا برای نخستین بار توانستند اسید آمینه را که عنصر اصلی حیات محسوب می‌ شود، در یک سنگ آسمانی که تا پیش از این تصور می‌شد قادر به نگهداری از این مولکول پیچیده نیست، کشف کنند.این اسید در سنگ آسمانی «اوریلیت» (Ureilite) کشف شد که گونه ‌ای نادر از جسم آسمانی است و در اثر برخورد دو شهاب ‌سنگ به وجود می‌ آید. این برخورد، گرمای این سنگ را تا ۱۱۰۰ درجه سلسیوس بالا می ‌برد. این دما هر مولکولی از جمله اسید آمینه را به کربن سرخ تبدیل می‌ کند.این عنصر شکننده در شهاب سنگ ۲۰۰۸ TC3یافت شد که در سال ۲۰۰۸ در صحرای حبشه در شمال سودان سقوط کرد.
براون لیت ـاین ماده معدنی که یک سیلیسید منگنز به نام است در میان یک ذره غباری بین سیاره‌ ای کشف شد که ظاهراً از شهاب سنگ «۲۶PرGrigg-Skjellerup » منشأ گرفته است.این شهاب سنگ که در سال ۱۹۰۲ کشف شده هر پنج سال یک بار دوباره پدیدار می‌شود.
تیتانیوم ـ تیتانیوم در رگه‌های موجود در شهاب سنگ‌ها نیز وجود دارد که تصور می‌شود قدیمی ‌ترین سنگ‌ها در منظومه شمسی باشند. تیتانیوم یک ماده کاوشی مناسب برای بررسی پدیده‌‌هایی است که حدود میلیاردها سال پیش اتفاق افتاده‌اند، چون این عنصر به راحتی بخار نمی ‌شود. هر‌چند غلظت‌های تیتانیوم در سنگ‌های مختلف متفاوت است اما اخترشناسان دو ایزوتوپ از تیتانیوم را کشف کرده‌ اند که شامل تیتانیوم با عدد اتمی ۵۰ و عدد اتمی ۴۶ هستند.این دو ایزوتوپ همیشه به نسبت یکسان در سنگ‌ها یافت می‌‌شوند. از آن جا که این دو نوع ایزوتوپ مختلف احتمالاً در انفجارات ستاره‌ِ ای مختلف شکل گرفته بنابراین مشاهده این نسبت یکسان از آن‌ها در سنگ‌های مختلف شگفت ‌انگیز و عجیب است. تیتانیوم ۴۶ که حاوی ۲۲ پروتون و ۲۴ نوترون است، درون هسته‌های ستاره‌‌های عظیم فرو ریخته ایجاد می ‌شود. در حالی که تیتانیوم ۵۰ با ۲۲ پروتون و ۲۸ نوترون زمانی تشکیل می‌‌شود که کوتوله‌‌های سفید منفجر می‌‌شوند.
اپال ـ نخستین بار دانشمندان دانشگاه «توهوکو» ژاپن موفق به کشف بلورهای اپال مانند (سنگ چشم گربه) در شهاب سنگ دریاچه تاگیش کانادا شدند که در سال ۲۰۰۰ به زمین افتاد.این نخستین نمونه فرازمینی بلورهای غیر معمول اپال مانند ممکن است در نخستین ابر گرد و غباری شکل گرفته باشد که خورشید و سیارات منظومه شمسی را در ۴٫۶ میلیارد سال پیش به وجود آورده‌اند.
بلورهای کلوئیدی مانند اپال‌ها که دارای آرایش منظمی از ذرات هستند به دلیل کاربرد بالقوه آن‌ها در دستگاه‌های جدید الکترونیکی و نوری مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است.بلورهای این شهاب سنگ از مگنتیت (آهن مغناطیسی) تشکیل شده اما دانشمندان گمان می‌کنند که مگنتیت نمی تواند در چنین بلوری متراکم شود، چرا که جاذبه‌های مغناطیسی ممکن است اتم‌ها را به صورت بسیار محکمی با هم انباشته کند. در صورت ترکیب شدن اتم‌ها با یکدیگر، بلورهای کلوئیدی مگنتیت را می‌توان به عنوان یک ماده جدید کارکردی در نظر گرفت.تشکیل بلورهای کلوئیدی در شهاب سنگ بیانگر این است که شرایط متعددی در زمان شکل ‌گیری آن‌ها باید وجود داشته باشد.وجود مقدار معینی آب در شهاب سنگ برای پراکنده سازی ذرات کلوئیدی لازم است. محلول آب بایستی در حفره‌های کوچکی که درون آن‌ها تبلور کلوئیدی اتفاق می افتد، محبوس شود.این شرایط در کنار شواهدی از شهاب سنگ‌های مشابه اشاره بر این مطلب دارد که ممکن است بلورها در ۴٫۶ میلیارد سال پیش شکل گرفته باشند.
واسونیت ـ دانشمندان ناسا به همراه محققانی دیگر از آمریکا، کره جنوبی و ژاپن موفق به کشف این ماده معدنی جدید موسوم به «Wassonite» در یکی از شهاب‌ سنگ‌های قدیمی شده‌ اند.این ماده جدید معدنی در یک شهاب سنگ یافت شده که پس از کشف در سال ۱۹۶۹ در قطب جنوب به طور رسمی enstatite chondriteیاماتو ۶۹۱ نامگذاری شده ‌است.ماده معدنی واسونیت در میان کوچک ترین و مهم ترین مواد معدنی کشف شده در این نمونه ۴٫۵ میلیارد ساله محسوب می‌ شود.این ماده تنها از دو عنصر سولفور و تیتانیوم تشکیل شده اما از یک ساختار بلورین منحصر به فرد برخوردار بوده که تا پیش از این در طبیعت مشاهده نشده است. اندازه این ماده کم تر از یک صدم موی انسان است.
نیاسین ـ ویتامین B3 که «نیاسین» نیز نامیده می‌شود، جد NAD است که برای متابولیسم حیاتی بوده و منشأ آن احتمالاً بسیار باستانی است. نخستین بار در سال ۲۰۰۱ تیمی به رهبری «ساندرا پیزارلو» از دانشگاه ایالتی آریزونا، این مؤلفه را به همراه مولکول‌های مرتبط به نام «اسیدهای کربوکسیلیک پیریدین» در شهاب ‌سنگ Tagish Lakeکشف کردند. در مطالعه ای جدیدتر، دانشمندان نمونه‌‌هایی از هشت شهاب ‌سنگ غنی از کربن موسوم به «نمونه شهاب سنگ کربن نوع CM-2» را تحلیل کردند و دریافتند ویتامین B3در آن‌ها در سطوحی از ۳۰ تا ۶۰۰ بخش در میلیارد وجود دارد. افزون بر این، محققان اسیدهای کربوکسیلیک پیریدین دیگر در چگال‌های مشابه و همچنین برای نخستین بار، اسیدهای دی‌کربوکسیلیک پیریدین را کشف کردند. بر اساس تحلیل جدید محققان با حمایت مالی ناسا، زمین باستانی شاید دارای ذخیره فرازمینی ویتامین B3 بوده باشد که توسط شهاب ‌سنگ‌‌های غنی از کربن به آن عرضه شده است.نتایج حاصله مؤید این نظریه هستند که منشأ حیات شاید توسط ذخیره‌‌ای از مولکول‌های کلیدی که در فضا خلق شده‌‌اند، پشتیبانی شده باشد و این که چنین مولکول‌هایی توسط برخوردهای دنباله‌دار و شهاب‌سنگ‌‌ها به زمین آمده‌‌اند.
کوریم ـ برای نخستین بار، دانشمندان دانشگاه شیکاگو شواهدی را از یک عنصر نادر به نام کوریم در قطعه ‌ای سرامیکی از یک شهاب سنگ یافتند که در طول شکل‌ گیری منظومه‌شمسی حضور داشته است. این تیم شواهدی از کوریم را در یک سرامیک غیرمعمول به نام «Curious Marie» یافتند که از یک شهاب سنگ کربنی کشف شده است. Curious Marieحاوی مقدار بسیار کمی از اورانیوم بود. کوریوم (Curium) از عنصرهای شیمیایی جدول تناوبی است که مخفف آن Cmو عدد اتمی آن ۹۶ است. این عنصر در سال ۱۹۴۴ کشف شد و به پاس زحمات دو شیمیدان برجسته، پیر و ماری کوری که پیشگامان و پایه و اساس نظریه رادیواکتیویته بودند، کوریم نام گرفت. این یافته‌ها به بحث ۳۵ ساله در مورد حضور احتمالی کوریم در اوایل تشکیل منظومه شمسی و نقش بسیار مهمی که این عنصر در ارزیابی مجدد مدل تکامل ستاره ‌ای و سنتز عناصر در ستارگان بازی می‌ کند، خاتمه می ‌دهد.کوریم یک عنصر دست نیافتنی و یکی از سنگین ‌ترین عناصر شناخته شده است. کوریم روی زمین فقط در آزمایشگاه‌‌ها یا به عنوان یک محصول جانبی از انفجارهای هسته ‌ای تولید می‌ شود.حضور احتمالی کوریم در اوایل تشکیل منظومه شمسی مدت‌های طولانی برای شیمیدانان کیهانی هیجان انگیز بوده چرا که آن‌ها اغلب می‌ توانند از عناصر رادیواکتیو به عنوان زمان سنج برای تعیین سن نسبی شهاب سنگ‌‌ها و سیارات استفاده کنند.
اوکیتیت ـ این ماده در یک آزمایش میکروسکوپی، مواد بیگانه ‌ای که تاکنون شناخته نشده بودند و اکنون به این نام شناخته می ‌شوند، در یک تکه کوچک از یک سنگ فضایی موجود در روسیه یافت شد.دانشمندان در سال ۲۰۱۶ یک شبه ‌بلور یا شبه‌ کریستال (quasicrystal) منحصر به فرد را در یک شهاب ‌سنگ در روسیه کشف کردند.پس از آن شکارچیان طلا در جنوب روسیه به طور تصادفی به یک شهاب سنگ دیگر برخوردند که حاوی ماده معدنی ناشناخته ‌ای بوده که هرگز قبلاً دیده نشده بود.این شهاب‌ سنگ به نام «اوکیت» (Uakit) نام گذاری شد که نام محلی در سیبری است که در آن جا پیدا شد. این سنگ توسط دانشمندان مورد بررسی قرار گرفت و آن‌ها یافته‌‌های خود را در نشست سالانه انجمن شهاب‌ سنگ در مسکو ارائه دادند.این تجزیه و تحلیل نشان داد که بیش از ۹۸ درصد از این شهاب‌ سنگ از «کاماسیت» (Kamacite) یعنی آلیاژ آهن و ۵ تا ۱۰ درصد نیکل ساخته شده است که تنها در شهاب ‌سنگ‌‌ها یافت می ‌شود.کاماسیت، ماده معدنی اصلی شهاب ‌سنگ‌ها است که بیش از ۹۸ درصد از حجم آن‌ها را تشکیل می‌ دهد.این نشان می ‌دهد که این سنگ باید تحت شرایط گرمای شدید ساخته شده باشد، زیرا تشکیل کاماسیت نیاز به درجه حرارت بیش از ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد (۱۲۷۳ درجه کلوین یا ۱۸۳۲ فارنهایت) دارد. دو درصد دیگر از شهاب ‌سنگ شامل بیش از دوجین ماده معدنی دیگر است که اکثر آن‌ها فقط در فضا تشکیل می‌ شوند.با این حال، داخل این قطعه سنگ یک ماده کاملاً جدید کشف شده بود که هرگز قبل از آن دیده نشده بود.
این ماده ناشناخته در مقادیر چنان کمی بود که فقط پس از معاینه میکروسکوپی نمایان شد.اندازه این ماده کوچک فقط ۵ میکرومتر بود و محققان تصمیم گرفتند نام آن را از روی شهاب‌ سنگی که در آن یافت شد، یعنی اوکیتیت (uakitite) بگذارند.با این حال آن‌ها دریافتند که اوکیتیت شباهت‌های ساختاری با دو ماده معدنی فضایی دیگر دارد.این ماده دارای رنگ خاکستری روشن است که در انعکاس نور، صورتی رنگ می ‌شود. همچنین دارای سختی معدنی قابل توجه ۹ از ۱۰ است.این ماده جدید در حال حاضر ثابت کرده است که هیجان انگیز است، اما تحقیقات بیشتری باید روی آن انجام شود یا قبل از این که ما بتوانیم بیشتر در مورد این مهمان بیگانه شناخت پیدا کنیم، باید تکنولوژی پیشرفته‌ تری اختراع شود.
*رزیتا ابراهیمی
https://www.ettelaat.com