زمرد

زُمُرُّد گونه‌ای بریل و از سنگ‌های گران‌بها است. این سنگ که از سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم تشکیل شده در سنگهای پگماتیت یافت می‌شود.[۲]

واژهٔ زمرد عربی‌شدهٔ «اسماراگدوس» یونانی است.[۳] که خود گویا از واژه‌ای سانسکریت به معنی سبز گرفته شده.[۴] نام اصلی فارسی آن دوال یا دوبال است.[۵] از نظر ترکیب شیمیایی و کانی شناسی، زمرد با فرمول Be3Al2(SiO3)6 از بریلیوم، آلومینیوم و سیلیکات تشکیل شده است که به همراه آکوامارین آبی، مورگانیت صورتی، هلیودور طلایی و بریل با رنگ پریده سبز به خانواده بریل تعلق دارد. بریل خالص بی‌رنگ است. اضافه شدن مقادیر ناچیزی کروم و وانادیوم، رنگ سبز زیبای زمرد را پدید می‌آورد. واژه زمرد از کلمه یونانی اسماراگدوس SMARAGDOS به معنی سبز گرفته شده است.

محتویات

۱ رنگ
۲ ساختار
۳ انواع زمرد و منابع آن
۴ تراش زمرد
۵ زمرد در تاریخ
۶ منابع زمرد در ایران
۷ منابع
۸ نگارخانه

رنگ

رنگ سبز با شکوه زمرد، رنگی است که عشق طبیعت را تجلی می‌بخشد. گفته می‌شود رنگ سبز باعث شادی شده، هیچگاه چشمها را خسته نمی‌کند. سبز همیشه بعنوان رنگ تازگی و حیات شناخته می‌شود. رنگ سبز زمرد، رنگ بهار و زندگی است که برای قرنها رنگ زیبایی و عشق جاودانی بوده است. در روم باستان، سبز رنگ ونوس خدای عشق و زیبایی بود. امروزه نیز رنگ سبز جایگاه خاصی در بسیاری از فرهنگها و مذاهب دارد. به عنوان مثال در اسلام، رنگ سبز رنگ مقدسی است. بسیاری از کشورهای مسلمان در پرچم کشورشان از این رنگ به عنوان نشانه وحدت و یگانگی در ایمان استفاده می‌کنند. این رنگ همچنین در کلیسای کاتولیک به عنوان برترین رنگ مذهبی در نظر گرفته می‌شود. رنگ زمرد در برابر نور خورشید و یا نور مصنوعی و دما استوار می‌ماند و رنگی است به نسبت پایدار که تنها در گرمای ۷۰۰ تا ۸۰۰ درجه سانتی گراد تغییر پذیر است. سیستم تبلور زمرد هگزاگونال و سختی آن بین ۸-۷٫۵ است. بنابراین از کوارتز سخت تر است. وزن مخصوص آن ۷۸/۲-۶۸/۲ بوده، کلیواژ ندارد و به طور معمول پدیده فلورسانس نشان نمی‌دهد. درخشش با روح و شعف انگیز زمرد، آن را گوهری بی بدل ساخته است. با این حال انواع مرغوب این گوهر به شدت کمیاب هستند.
ساختار

کریستالهای زمرد اغلب دارای ناپاکیها و ادخال‌هایی هستند که نشانه اوضاع آشفته خاستگاه آنهاست. این ادخالها در صورتی که در حد معینی باشند به هیچ وجه از ارزش و بهای زمرد نمی‌کاهند، به طوری که زمردی با رنگ سبز زنده و حاوی ادخال، ارزشی به مراتب بیش از زمرد فاقد ادخال و ناپاکی اما با رنگ پریده دارد. در صورتی که اگر با ذره بین یا میکروسکوپ زمرد را از نزدیک نگاه کنیم، اطلاعاتی در مورد روند پیدایش و تشکیل آن به دست خواهیم آورد. ادخالها ممکن است حبابهای کوچک گاز، شکافهای پرشده، کریستالهای بسیار ریز و غیره باشند. گوهرشناسان برای این ادخالها تعبیری در حد شاعرانه در نظر گرفته و در مورد زمرد آنها را ژاردن Jardin، گاردن Garden، یا باغچه می‌گویند و از آن به عنوان ابزاری جهت تشخیص کریستالهایی که به صورت طبیعی رشد کرده‌اند، بهره می‌برند. زمردهایی طبیعی فاقد ادخال با کیفیت و رنگ خوب همانطور که گفته شد بسیار کمیاب هستند و ارزش آنها حتی از الماس بالاتر است. ادخالهایی که در زیر میکروسکوپ به صورت حفرات دندانه دار مشاهده می‌شوند.
انواع زمرد و منابع آن
زمرد کلمبیایی

شاخص زمردهای کلمبیایی هستند که مشهورترین زمردها به این کشور تعلق دارند. کشور کلمبیا در آمریکای جنوبی، در صدر کشورهای تولیدکننده زمرد جان قرار دارد. حدود ۱۵۰ ذخیره زمزد در این کشور شناخته شده که مهمترین و مشهورترین این ذخایر، معادن موزوMuzo و شیوور Chivor هستند که در زمانهای گذشته توسط تمدن اینکاها، معدنکاری و استخراج می شده‌اند. از نظر اقتصادی مهمترین معدن کلمبیا، معدن کاسکیوز Coscuze است که به صورت تقریبی حدود سه چهارم زمزد تولیدی کلمبیا از این معدن استخراج می‌شود. زمردهای کلمبیایی از زمردهای کلمبیایی از زمردهای دیگر کشورها کاملاً متمایز هستند و به جرات می‌توان گفت که مرغوبترین و خوشرنگ ترین زمردها، به کلمبیا تعلق دارد. علاوه بر این، گاهی اوقات از معادن این کشور، زمردهای بسیار نادری استحصال می‌شود تحت نام زمردهای تریپیک trapiche که از مرکز آنها ۶ پرتو ساطع می‌شود. با این که بی شک خاستگاه بهترین زمردها، کشور کلمبیاست، مکان پیدایش یک سنگ هرگز بعنوان ضمانتی برای کیفیت آن در نظر گرفته نمی‌شود. چه این که زمردهای مرغوب دیگری نیز در کشورهای زامبیا، برزیل، زیمباوه، ماداگاسکار، پاکستان، هندوستان، افغانستان و روسیه یافت می‌شوند. کشورهای زامبیا، برزیل و زیمباوه از شهرت بالایی در تجارت بین‌المللی زمردهای مرغوب برخوردارند. رنگ این زمردها تیره تر از انواع کلمبیایی بوده، ته رنگ آبی دارند. زمردهای مرغوب در اندازه‌های کوچک با رنگهای بسیار زنده و ته رنگ زرد از معدن مشهوری در زیمباوه با نام سانداوانا Sandawana استخراج می‌شوند. همچنین کشور برزیل که در همسایگی کلمبیا قرار دارد. زمزدهایی با رنگ سبز بسیار زیبا از معدن نوا ارال اNova Era استخراج می‌کند، در این کشور زمردهای بسیار کمیاب چشم گربه‌ای و ستاره‌ای با ۶ پرتو استخراج می‌شود. امروز به برکت زمردهای یافت شده در کشورهای آفریقایی و برزیل، میزان زمرد در بازار افزایش یافته که موجب خرسندی دوستداران این گوهر شده است.
تراش زمرد

در حالی که سختی بالای زمرد (۸-۷٫۵) تا حدود زیادی مانع خراش دیدن این گوهر با ارزش می شودف قابلیت شکنندگی آن بخاطر شکافهای موجود، تراش دیدن، سوارکردن و پاک کردن آن را نسبتاً مشکل کرده است. حتی برای یک تراش دهنده خبره، تراش زمرد کار دشواری بحساب می‌آید نخست به خاطر قیمت بالای کریستال‌های خام و دوم به دلیل وجود ادخالها، اما با وجود این موانع، از عشق و علاقه تراش دهندگان ذره‌ای نکاسته، آنها تراش خاصی را برای این گوهر بکار می‌برند با نام تراش زمردی یا تراش چهارگوش که در اصل یکی از طرحهای تراش پلکانی است که در این تراش، گوشه‌های زمرد به صفحاتی مزین می‌شود که علاوه بر تشدید زیبایی آن، مقاومت آن را در برابر فشارهای مکانیکی و عوامل فیزیکی افزایش می‌دهد. همچنین زمردها به روشهای دیگری نیز تراش داده می‌شوند و در صورتی که کریستالهای خام حاوی ادخال و ناپاکیهای فراوانی باشد، تراش کابوشن Cabochon (تراش گرد) را برای آن در نظر می‌گیرند (تراشی است به صورت نیمکره که با قاعده‌های دایره یا بیضی انجام می‌شود و بیشترین کاربرد را جهت انگشتری دارد).
زمرد در تاریخ

باستانیان عقیده داشتند این گوهر برای صاحب خود پاکدامنی و نجابت به ارمغان آورده، او را از ارواح شیطانی مصون می‌دارد. در یونان باستان، زمرد بسیار مورد احترام بود ولی در روم کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت و به ندرت کاربرد پیدا می‌کرد. در تورات زمرد یکی از سنگهای زیربنای شهر بیت المقدس معرفی شده، بدین جهت نزد قوم بنی اسرائیل ارج و قرب خاصی دارد. باید توجه داشت که در گذشته‌های دور، گوهرهای اصل بیش از آنکه به عنوان زیور استعمال شوند، جنبه دارویی داشتند و پزشکان، خوردن یا تنقیه پودر و جوشانده آنها را تجویز می‌کردند. به ویژه برای زمرد خاصیت دارویی و شفابخشی بیش از گوهرهای دیگر قابل بودند مثلاً جوشانده زمرد را برای علاج سرطان یا برای علاج صرع و همچنین درمان اسهال خونی تجویز می‌کردند. پزشکان یونانی دود زمرد پودر شده و سوزانده را به باور خود برای درمان مارگزیدگی، سرماخوردگی و تنگی نفس استفاده می‌کردند. پیش از آن که عینک و ذره بین ساخت شود به منظور مطالعه و رویت اشیای ریز از یک زمرد تراش خورده استفاده می‌کردند و به آن سنگ مطالعه می‌گفتند. در برخی فرهنگها زمرد هدیه مرسوم پنجاه و پنجمین سالگرد ازدواج به شمار می‌رود. همچنین در برخی دیگر از فرهنگهای بشری زمرد به عنوان گوهر بیست و سی و پنجمین سالگرد ازدواج استفاده می‌شود. زمرد سنگ متولدین ماه می (۱۱ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد) در نظر گرفته می‌شود.
منابع زمرد در ایران

باغ برج کرمان: این معدن در جنوب کرمان و درمنطقه اسفند قه واقع شده است. در این منطقه نیز افراد محلی، اقدام به جمع اوری این کانی نموده، با توجه به میزان شفافیت و اندازه آن، آن را به افراد واسطه می‌فروشند. ظاهراً” این کانی، پس از خریداری به خارج از کشور ارسال شده، پس از تراش، به عنوان نوعی زمرد به کار گرفته می‌شود .[۶]
http://fa.wikipedia.org